این پاورپوینت به بررسی مراحل رشد اخلاقی کلبرگ، نظریه های مرتبط با تحول اخلاقی، ساختارهای شناختی و سطوح قضاوت اخلاقی در دیدگاه کلبرگ می پردازد.
مقدمه
نظریه مراحل رشد اخلاقی کلبرگ، یکی از بنیان های مهم در حوزه روان شناسی رشد و اخلاق است که با الهام از دیدگاه های پیاژه و تکمیل آن، شکل گرفته است. کلبرگ با تمرکز بر جنبه های شناختی رشد اخلاقی، الگویی مرحله ای ارائه داد که بر پایه ساختار تفکر افراد در مواجهه با مسائل اخلاقی، به تحلیل سطح رشد آنها می پردازد. او تأکید داشت که شیوه ی استدلال در قضاوت های اخلاقی، مهم تر از پاسخ های نهایی است و از این منظر، به مطالعه ی کیفی پاسخ های افراد در مواجهه با معماهای اخلاقی پرداخت.
در نظریه کلبرگ، رشد اخلاقی به صورت تدریجی و طی شش مرحله مشخص شکل می گیرد. این مراحل در سه سطح کلی دسته بندی می شوند: اخلاق پیش عرفی، اخلاق عرفی، و اخلاق پس عرفی. هر یک از این سطوح بازتابی از تغییرات بنیادی در تفکر اخلاقی فرد است و نشان دهنده ی نحوه درک او از قوانین، عدالت و ارزش های انسانی در مراحل مختلف زندگی می باشد.
سطح اول که به عنوان اخلاق پیش عرفی یا پیش قراردادی شناخته می شود، بیشتر در دوران کودکی مشاهده می شود. در این مرحله، انگیزه ی فرد برای رفتار اخلاقی عمدتاً مبتنی بر اجتناب از تنبیه و کسب پاداش است. کودک به قوانین به عنوان واقعیت های غیرقابل تغییر نگاه می کند و قضاوت اخلاقی اش به شدت وابسته به پیامدهای بیرونی است.
در سطح دوم، که به اخلاق عرفی یا قراردادی معروف است، افراد به دنبال تأیید اجتماعی و حفظ نظم موجود هستند. قضاوت های اخلاقی در این سطح، متأثر از انتظارهای جامعه، خانواده یا گروه های مرجع است و فرد تلاش می کند تا با رعایت قواعد پذیرفته شده، جایگاه مثبت اجتماعی خود را حفظ کند. در این مرحله، قانون و نظم به عنوان پایه های اصلی اخلاق در نظر گرفته می شوند.
سطح سوم، یعنی اخلاق پس عرفی یا فرا قراردادی، بیان گر رسیدن به مرحله ای است که فرد قادر به تفکر انتزاعی و تحلیل عمیق تر اصول اخلاقی می شود. در این سطح، فرد ممکن است حتی در برابر قوانین ناعادلانه بایستد و اصول جهانی عدالت و حقوق انسانی را مبنای قضاوت خود قرار دهد. این نوع نگاه، بازتابی از رشد شناختی پیچیده تر و حساسیت اخلاقی بالاتر است.
معمای معروف «هانز» که در آن مردی برای نجات جان همسرش مجبور به دزدیدن دارو می شود، یکی از ابزارهای کلیدی کلبرگ برای سنجش سطح قضاوت اخلاقی افراد است. پاسخ ها به این معما، بسته به مرحله ی رشد اخلاقی پاسخ دهنده، دارای استدلال هایی متفاوت اما قابل تحلیل هستند. اهمیت نظریه کلبرگ در این نکته نهفته است که به تحلیل عمق استدلال می پردازد نه صرفاً داوری درباره ی درست یا غلط بودن عمل.
کلبرگ در مدل خود، به جنبه های فرهنگی، شناختی و تجربی رشد اخلاقی توجه دارد و بر این باور است که مراحل رشد دارای توالی مشخص و جهانی هستند که به تدریج و با کسب تجارب اجتماعی و شناختی توسعه می یابند. این دیدگاه، بر اساس اصل اپی ژنتیک رشد، بیان گر تأثیر متقابل عوامل ژنتیکی و محیطی در فرآیند تحول اخلاقی است.
در برابر دیدگاه کلبرگ، کارول گیلیگان نقدی زن محور ارائه می دهد که توجه بیشتری به روابط و مراقبت های میان فردی دارد. او معتقد است که الگوی رشد اخلاقی در زنان ممکن است با مردان تفاوت هایی داشته باشد و باید به صدای زنانه در تحلیل اخلاق توجه ویژه ای داشت. این نقد، به غنای نظریه های اخلاقی در قرن اخیر افزوده است.
نظریه مراحل رشد اخلاقی کلبرگ نه تنها بستری علمی برای تحلیل تفکر اخلاقی فراهم کرده، بلکه از حیث ساختارشناسی ذهن در حوزه های اخلاق، عدالت، و رفتارهای انسانی نیز تأثیر بسزایی داشته است. تحلیل دقیق سطوح اخلاقی در افراد، می تواند به درک عمیق تری از ساختار شناختی و ارزش های درونی آن ها منجر شود.
فهرست مطالب
مقدمه
شش مرحله کلبرگ
سطح اول، اخلاق پیش عرفی یا پیش قراردادی(تولد تا ده سالگی)
مرحله دوم، فردگرایی و مبادله
سطح دوم، اخلاق عرفی یا قراردادی(حدود ده سالگی)
مرحله سوم، ارتباطات میان فردی خوب
مرحله چهارم، حفظ نظم اجتماعی
سطح سوم، اخلاق پس عرفی یا فرا قراردادی (کسانی که به سطح تفکر به شیوه عملیات صوری رسیده باشند)
مرحله پنجم قرار داد اجتماعی و حقوق فردی
مرحله ششم اصول جهانی یا اصول اخلاقی
موضوعات نظری
رشد چگونه اتفاق می افتد
مفهوم مرحله
تفکر اخلاقی و رفتار اخلاقی
تفکر اخلاقی و سایر اشکال شناخت
نگاه زنانه گیلیگان به رشد اخلاقی
کاربردهای ضمنی در تعلیم و تربیت
ارزشیابی
پایان
