مقاله بررسی تأثیر سن بر رشد قضاوت اخلاقی در دانشجویان شامل تحلیل تغییرات در روند رشد اخلاقی، عوامل مؤثر بر آن و تأثیر سن بر فرآیند قضاوت اخلاقی می باشد.
مقدمه:
در دنیای امروز، اهمیت رعایت اصول اخلاقی در تنظیم روابط اجتماعی بیشتر از هر زمان دیگری احساس می شود. زندگی، آسایش و حرمت فردی هر یک از ما به شدت به میزان رعایت این اصول در سطح عمومی وابسته است. در بسیاری از حوزه های زندگی و کار، اگر انسان ها از پایبندی به قوانین اخلاقی سر باز زنند، هیچ نیرویی برای جلوگیری از نقض حقوق یکدیگر وجود ندارد. در چنین شرایطی، همبستگی اجتماعی و قومی توان مقابله با این رفتارها را ندارد و افراد به صورت مستقل و بی توجه به یکدیگر به زندگی خود ادامه می دهند.
دولت ها، با توجه به جهانی شدن اقتصاد و شکل گیری نهادهای بین المللی، قدرت و نفوذ خود را از دست داده اند؛ بحران های اقتصادی و سیاسی و افول باورهای سنتی سبب تضعیف دستگاه های امنیتی و نظارتی شده است. نهادهای مختلف اجتماعی، در برابر تغییرات و تفرقه ها، توانایی نظارت و کنترل را از دست داده اند و این امر موجب گسترش هرج و مرج در برخی از عرصه های زندگی اجتماعی شده است. در این میان، تنها اصول اخلاقی به عنوان عامل محوری می توانند افراد را به پذیرش مسئولیت های خود در برابر یکدیگر فراخوانند.
با این حال، آموزه های اخلاقی در وضعیت بحرانی قرار دارند. مراجع و نهادهای سنتی که زمانی تکیه گاه اصول اخلاقی بودند، تا حد زیادی مشروعیت خود را از دست داده اند و برای نسل جوان هیچ الگوی رفتاری ثابت و مشخصی وجود ندارد. هنجارهای اجتماعی، اصول مذهبی و آموزش های فلسفی که پایه گذار ترویج اخلاق بوده اند، دیگر به قدرت و نفوذ گذشته خود دست نیافته اند. این هنجارها نه تنها از اقتدار لازم برخوردار نیستند، بلکه در بسیاری از مواقع مانع از پیروی افراد از منافع جمعی و توجه به حقوق دیگران می شوند.
در دنیای امروز، فرد به دلیل مواجهه با چالش های پیچیده جهانی و محدودیت های اقتصادی، خود را بیشتر درگیر مسائل شخصی و منفعت طلبانه می کند تا مسئولیت اجتماعی و اخلاقی. این وضعیت موجب شده که فداکاری و توجه به دیگران کم اثر شود و بسیاری از افراد به دنبال بازگرداندن مشروعیت به نهادهای اخلاقی و مذهبی هستند، گرچه چنین تلاش هایی به طور کامل قادر به احیای اصول اخلاقی فراگیر و جهانی نخواهند بود.
در این شرایط، تنها آنچه از درون فرد می جوشد می تواند مرجعی برای تنظیم روابط اجتماعی باشد. در دنیای امروز، فرد بیش از هر زمان دیگری درگیر خود و دغدغه های شخصی است و توجه به منافع و حقوق دیگران بیشتر از هر زمان دیگری به حاشیه رانده شده است. به رغم این وضعیت، تنها با حضور و احساس مسئولیت نسبت به دیگری است که فرد می تواند به سمت اتخاذ موضع اخلاقی و تأمین آزادی و رفاه دیگران گام بردارد.
رشد ملاک های اخلاقی:
تاریخ اخلاقیات حرکتی است از یک وحدت پایدار و تقریباً بی چون و چرا در سلوک و رفتار به سوی مسئولیتی دایم در جهت رشد و توسعه شخصی. دیگر زمان هایی که نویسندگان اخلاقیات می توانستند زندگی جوامع ابتدایی یا به اصطلاح وضعیت فطری انسان ها را به دلخواه خود تفسیر کنند، سپری شده اند. نظریه ساده انگارانه ای که می گفت انسان وحشی در مقایسه با انسان متمدن در شرایط آزادی نسبی، زندگی بهتری یا بدتری داشته است، کاملاً از هم پاشیده است.
انسان وحشی در چارچوب محدودیت های نظام اخلاقی خود، که به طرز شگفت انگیزی مبهم و پیچیده است، موجودی محدود و دست وپا بسته است. اما اطاعت او از این سیستم، به هیچ وجه داوطلبانه نیست و تا زمانی که تحت تأثیر عوامل خارجی قرار نگرفته باشد، عاری از هرگونه سوال و شبهه است.
نظام اخلاقی او مجموعه ای از ضوابط خاص و وظایفی است که از اصول کلی سرچشمه نمی گیرند و در هیچ شرایطی ملاحظات انسجام و هماهنگی را در نظر نمی گیرند. در این شرایط، جایی برای تفکر و آزاداندیشی وجود ندارد، چرا که با اولین سوال و تردیدی، تمام ساختار اخلاقی فرو می ریزد و از هم می پاشد.
اما انسان متمدن وضعیت متفاوتی دارد. ضوابط اخلاقی او در برابر انتقاد، ایستادگی می کند و او می خواهد که توانایی دفاع از آن را داشته باشد. گرچه معمولاً رسوم و باورهای اجتماعی تمایل دارند این ضوابط را با مقداری قداست و تقدس آمیخته کنند، اما به طور کلی ضوابطی که یاد می کنیم رابطه ای منطقی و استوار بین اصول کلی همچون عدالت، حقیقت و شرافت از یک سو و اعمال و سخنان ناشی از آن ها از سوی دیگر برقرار می کند. در این جا همواره به استفاده از عقل و احساسات و نیز بیان هنری ارزش های اخلاقی توجه ویژه ای می شود، که در واقع اثربخش ترین نمادهای فرهنگی هستند که یک تمدن می تواند به یادگار بگذارد.
آثاری چون ایلیاد و ادیسه یا داستان های قهرمانانه، هرچند که در زمان های مختلف تأثیرگذار بوده اند، اما در حقیقت اثرگذارترین هستند، زیرا آفرینندگان آن ها خود را نه به عنوان آنچه که بودند، بلکه به عنوان آنچه که می خواستند باشند به تصویر کشیده اند. چنین آفرینش هایی در گذشته و حال به مراتب تأثیرگذارتر از افکار مجرد بوده اند و هنر، بیشتر از فلسفه، در شکل دهی به رفتار انسانی نقش دارد. رشد اخلاقی به این ترتیب، از اصول مجرد به سمت پیشرفت محسوس و ملموس حرکت می کند، همچنان که تمدن به عنوان صنعتی با بینش به کار گرفته شده تعریف می شود. اختراع مهارت را ایجاد می کند، مهارت قدرت می آورد، و قدرت خود زمینه ساز مهارت های بیشتر و اختراعات جدید است.
اگرچه رشد اخلاقی به طور طبیعی تحت تأثیر گذشته قرار دارد، اما همچنان ادامه می یابد. تمدن نمی تواند از حرکت باز بماند، زیرا نیروهایی که آن را ثابت نگه می دارند، همان نیروهایی هستند که توانایی توسعه آن را دارند. اگر از حرکت باز بماند، به مرگ دچار می شود. این امر معمولاً توسط حکیمان فلسفه سیاسی نادیده گرفته می شود، اما انسان نمی تواند از آنچه که دارد راضی بماند و جامعه ای که تنها بر سادگی و اندیشه برتر بنا شده باشد، از اساس امری غیرممکن است.
نیازهای ساده و ابتدایی تنها ابزارهای بی فایده ای هستند. عقل و درایت به بالاترین شکل ممکن فقط در یک سازمان پیشرفته می توانند ظهور کنند. نقد ساده انگارانه به تمدن های پیچیده و بزرگ، به ویژه با نیت بدبینانه، درک درستی از تحول و تکامل آن ها را نخواهد داشت. برعکس، بسیار راحت تر است که فردی از جزایر جنوبی اقیانوس آرام باشد تا از جوامع پیچیده تر اروپایی.
جامعه نمی تواند بدون پیچیدگی رشد کند، اما کار تفکر اخلاقی در این جا این نیست که به طور مستقیم از این رشد حمایت کند. تفکر اخلاقی باید مسائلی را مطرح کند که تا پیش از این مطرح نشده و تنها به دلیل ضرورت و وضوح آن ها باید مطرح شوند. پس از آن، تأثیر اخلاقی باید غیرمستقیم و محدود باقی بماند. راز تغییر اخلاقی در این است که بدون آنکه خودمان متوجه شویم، به سراغ ما می آید.
فهرست مطالب
مقدمه ۴
جایگاه اخلاق در جهان معاصر: ۴
بیان موضوع: ۱۲
هدف پژوهش: ۱۲
ضرورت و اهمیت پژوهش: ۱۴
تاریخچه مختصر در جهان و ایران ۱۸
مفهوم اخلاق با چه مفاهیم دیگری در ارتباط است؟ ۲۰
فصل دوم پیشینه پژوهش ۲۲
مفهوم رشد اخلاقی در نوجوانی و جوانی ۲۶
زمینه های اجتماعی و فرهنگی رشد ۲۸
تعریف واژه ها: ۲۹
نکاتی درباره چگونگی تحول اخلاقی ۳۱
دیدگاههای روان شناختی درباره اخلاق: ۳۲
رشد اخلاق در کودک: ۳۵
روش آموزش اخلاق: ۳۶
ب- دیدگاه نیک سیرت بودن فطری انسان: ۳۷
تعریف اخلاق: ۳۸
شاخص اخلاق: ۳۸
رشد اخلاق: ۳۸
رشد شناختی: ۴۰
شناخت : ۴۰
تحول شناختی از دیدگاه پیاژه: ۴۱
رشد اخلاقی از دیدگاه پیاژه ۴۳
۲- مرحله استقلال اخلاقی ۴۵
رشد اخلاقی از دیدگاه کهلبرگ ۴۷
الف- سطح اخلاق قبل قراردادی ۴۹
مرحله اول: اخلاق بر پایه تنبیه و اطاعت ۴۹
مرحله دوم: اخلاق ابزار گونه نسبی ۴۹
ب- سطح اخلاق قراردادی ۵۰
مرحله سوم: اخلاق پسر خوب، دختر خوب ۵۰
مرحله چهارم: اخلاق بر اساس قانون و نظم ۵۱
ج- سطح اخلاق فرا قراردادی ۵۱
مرحله پنجم: اخلاق بر اساس پیمان اجتماعی ۵۲
مرحله ششم: اخلاق بر اساس اصول جهانی ۵۲
محدوده سنی در رشد قضاوت اخلاقی ۵۳
مفاهیم مهم در نظریه کهلبرگ ۵۴
۱-مراحل رشد اخلاقی، ثابت و بدون تغییر است. ۵۴
۲-استدلال و داوری های اخلاقی با جنبه های شناختی ارتباط دارد. ۵۴
مقایسه نظام های اخلاقی پیاژه و کهلبرگ ۵۷
ج- دیدگاه نه بد و نه خوب بودن ذاتی انسان: ۵۹
تعریف اخلاق: ۶۰
رشد اخلاق: ۶۱
روش تحقیق در اخلاق: ۶۲
آموزش اخلاق: ۶۲
پیشینه مطالعاتی در جهان و ایران: ۶۳
فصل سوم روش شناسی ۷۲
موضوع پژوهش: ۷۳
سؤال های پژوهش: ۷۳
فرضیه های پژوهش: ۷۴
تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش: ۷۴
روش پژوهش: ۷۵
نوع پژوهش: ۷۶
ابزار پژوهش ۷۷
سطح اخلاق قبل قراردادی ۷۸
مرحله اول: سوگیری اطاعت و تنبیه ۷۸
مرحله دوم: نفع پرستی و لذت طلبی وسیله ای ۷۸
سطح قراردادی ۷۹
مرحله سوم: گرایش به پسر خوب، دختر خوب بودن ۷۹
مرحله چهارم: گرایش به قانون، نظم و وظیفه شناسی. ۷۹
سطح فرا قراردادی ۷۹
مرحله پنجم: اخلاق بر اساس پیمان اجتماعی ۷۹
مرحله ششم: گرایش به اصول اخلاقی جهانی. ۸۰
جمعیت پژوهش ۸۰
نمونه پژوهش: ۸۰
روش انتخاب آزمودنی: ۸۰
تجزیه و تحلیل آماری: ۸۱
تجزیه و تحلیل کیفی: ۸۱
روش های جدید در سنجش قضاوتهای اخلاقی ۸۲
فصل چهارمتجزیه و تحلیل نتایج ۸۴
توصیف اطلاعات: ۸۵
فصل پنجم ۹۲
تجزیه و تحلیل نتایج پژوهش ۹۳
محدودیت ها: ۹۷
پیشنهادها: ۹۹
فهرست منابع ۱۰۰
