این پاورپوینت به بررسی ساختار، عملکرد و اختلالات مرتبط با عقده های قاعده ای در سیستم عصبی مرکزی می پردازد.
مقدمه
عقده های قاعده ای مجموعه ای از ساختارهای عمقی مغز هستند که نقش کلیدی در تنظیم حرکات ارادی بدن ایفا می کنند. این ساختارها شامل استریاتوم، گلوبوس پالیدوس، هسته های زیرتالاموسی و ماده سیاه هستند. فعالیت هماهنگ این بخش ها باعث می شود حرکات انسان به صورت روان، هدفمند و دقیق انجام شود. مسیرهای عصبی بین عقده های قاعده ای و قشر مغز، پایه ای برای برنامه ریزی و اجرای توالی های حرکتی فراهم می کنند.
یکی از ویژگی های برجسته عقده های قاعده ای، استفاده از مسیرهای مستقیم و غیرمستقیم برای تنظیم شدت حرکات است. مسیر مستقیم با تسهیل انتقال سیگنال های حرکتی به قشر حرکتی مغز، نقش تحریک کننده دارد، در حالی که مسیر غیرمستقیم با ایجاد بازدارندگی، حرکات غیرضروری را مهار می کند. این تعادل میان تسهیل و مهار، عامل اصلی هماهنگی حرکات پیچیده است.
اختلال در هر بخش از عقده های قاعده ای می تواند منجر به بروز علائم مختلف حرکتی شود. بیماری هایی همچون پارکینسون، هانتینگتون و بالیسم از جمله اختلالات شاخص مرتبط با این ناحیه هستند. در بیماری پارکینسون، کاهش ترشح دوپامین از ماده سیاه به استریاتوم، عملکرد مسیر مستقیم را مختل کرده و کندی حرکت و لرزش در حالت استراحت را پدید می آورد.
در بیماری هانتینگتون، نورون های بازدارنده GABA در استریاتوم تحلیل می روند و این مسئله باعث از بین رفتن عملکرد مهاری مسیر غیرمستقیم می شود. نتیجه آن بروز حرکات غیرارادی و شدید در اندام ها است. همچنین بالیسم با آسیب به هسته های زیرتالاموسی همراه است که خود موجب حرکات پرتابی و کنترل نشده می گردد.
یکی دیگر از وضعیت های پاتولوژیک مهم در عقده های قاعده ای، بیماری ویلسون است. این بیماری به علت اختلال در متابولیسم مس بروز پیدا می کند و رسوب این عنصر در پوتامن و گلوبوس پالیدوس سبب بروز علائمی مانند لرزش، حرکات کره ای، کاهش حرکات، مشکلات بلع و تغییرات شدید رفتاری و روانی می شود. سن شروع علائم کبدی معمولاً حدود ۱۱ سالگی و علائم عصبی نزدیک به ۱۹ سالگی گزارش شده است.
از منظر آزمایشگاهی، بررسی میزان تجمع مس در بافت ها، همراه با اسکن های تصویربرداری عصبی، می تواند به تشخیص دقیق کمک کند. تصویر برداری MRI اغلب تغییراتی را در ساختارهای عقده های قاعده ای نشان می دهد که می تواند نمایانگر مراحل اولیه یا پیشرفته اختلالات باشد. درمان این بیماری با دارویی به نام پنی سیلامین صورت می گیرد که به کاهش سطح مس در بدن کمک می کند.
شناخت ساختارهای عقده های قاعده ای و مسیرهای عملکردی آنها، امکان پیش بینی ویژگی های حرکتی و رفتاری را در حالات طبیعی و غیرطبیعی فراهم می آورد. از آنجا که این ساختارها در برنامه ریزی، یادگیری و تنظیم حرکات نقش دارند، هرگونه آسیب یا اختلال عملکردی در این بخش ها، منجر به بروز علائم قابل اندازه گیری و تحلیل پذیر می شود.
