این پاورپوینت به بررسی اهمیت بیماری های غیرواگیر، روند رشد آن ها، عوامل خطر قابل اصلاح و غیرقابل اصلاح و راهبردهای کنترل و پیشگیری آن ها می پردازد.
مقدمه
بیماری های غیرواگیر به عنوان یکی از مهم ترین چالش های سلامت عمومی در قرن حاضر شناخته می شوند. این گروه از بیماری ها مانند بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها، دیابت و بیماری های مزمن تنفسی، به طور فزاینده ای بار سلامت جهانی را تحت تأثیر قرار داده اند. بر اساس آمارهای جهانی، سهم این بیماری ها از کل بار بیماری ها در سال های اخیر به شکل قابل توجهی افزایش یافته و روند رو به رشدی را در بسیاری از کشورها تجربه کرده است.
تا سال ۲۰۲۰، بیماری های غیرواگیر مسئول ۶۰ درصد از بار بیماری ها و ۷۳ درصد از مرگ و میرهای جهانی بوده اند. این بیماری ها عامل اصلی مرگ زودهنگام در سنین زیر ۶۴ سال محسوب می شوند و این موضوع اهمیت مقابله با آن ها را دوچندان می سازد. بیماری های قلبی عروقی، در ردیف نخست دلایل مرگ و میر در ایران و جهان قرار دارند و نقش کلیدی در کاهش طول عمر ایفا می کنند.
دیابت به عنوان شایع ترین بیماری متابولیک و یکی از اصلی ترین بیماری های غیرواگیر شناخته می شود که در حال تبدیل شدن به بحران سلامت در بسیاری از کشورها است. طبق آمارها، دیابت هشتمین علت مرگ در جهان به شمار می رود و با افزایش نرخ چاقی، کم تحرکی و تغذیه ناسالم، روند شیوع آن همچنان در حال افزایش است.
این بیماری ها علاوه بر بار مرگ و میر، از مهم ترین علل ناتوانی های جسمی و ذهنی نیز به شمار می روند، به ویژه در افراد مسن. آثار روحی، روانی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن ها تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی افراد و هزینه های سیستم سلامت وارد می کند.
عوامل خطر بیماری های غیرواگیر به دو دسته قابل اصلاح و غیرقابل اصلاح تقسیم می شوند. سابقه خانوادگی، سن و جنس از جمله عوامل غیرقابل اصلاح هستند، در حالی که عواملی مانند تغذیه نامناسب، استعمال دخانیات، کم تحرکی، چاقی، فشار خون بالا، کلسترول بالا و استرس از عوامل قابل اصلاح محسوب می شوند که کنترل آن ها می تواند نقش مهمی در پیشگیری ایفا کند.
مطالعات نشان داده اند که با تغییر شیوه زندگی و حذف عوامل خطر قابل اصلاح، می توان از ۸۰ درصد موارد بیماری های قلبی عروقی، دیابت نوع ۲ و همچنین از یک سوم سرطان ها پیشگیری کرد. این نتایج بر لزوم اتخاذ سیاست های بهداشتی گسترده و تدوین برنامه های ملی برای پیشگیری تأکید دارند.
در همین راستا، ثبت و پایش دقیق موارد بیماری، یکی از ارکان اصلی در کنترل بیماری های غیرواگیر به ویژه سرطان محسوب می شود. از دهه های گذشته، نظام های ثبت سرطان در کشورهای مختلف از جمله ایران آغاز شده و توسعه یافته است. اجرای دستورالعمل های دقیق، راه اندازی نرم افزارهای ثبت بیماری و تدوین طرح های جامع ملی از جمله اقدامات کلیدی در این حوزه به شمار می روند.
سرطان به عنوان یکی از مهم ترین انواع بیماری های غیرواگیر، در حال حاضر سومین علت مرگ و میر در ایران است و روند صعودی آن در دهه های آینده پیش بینی شده است. تخمین ها حاکی از افزایش موارد جدید سرطان از ۱۰ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ به ۲۷ میلیون نفر در سال ۲۰۳۰ است. با توجه به سهم ۶۰ درصدی کشورهای کمتر توسعه یافته از این موارد، اهمیت اقدامات پیشگیرانه و تشخیصی بیش از پیش برجسته می شود.
برنامه های مداخله ای، نقش مؤثری در کاهش بروز و مرگ و میر ناشی از سرطان دارند. حداقل ۳۰ درصد از این موارد با اقدامات پیشگیرانه و همچنین ۳۰ درصد دیگر با تشخیص به موقع قابل درمان هستند. این آمار نشان دهنده ظرفیت بالقوه ای است که در صورت مدیریت صحیح، می تواند در مهار بیماری های غیرواگیر به کار گرفته شود.
