این پاورپوینت به بررسی اصول، ساختارها و چالش های بانکداری اسلامی و نقش آن در مقابله با ربا و تحقق عدالت اقتصادی می پردازد.
مقدمه
بانکداری اسلامی به عنوان بخشی از نظام اقتصادی اسلامی، تلاشی ساختارمند برای ارائه خدمات مالی مبتنی بر آموزه های شریعت محسوب می شود. این نظام با هدف مقابله با ربا، جلوگیری از انباشت ناعادلانه ثروت و ایجاد تعادل در توزیع منابع اقتصادی پدید آمده و توسعه یافته است. اساس این رویکرد بر مبانی چون عدالت، اصالت حق، کارایی و اصل تراضی استوار است که هر یک در تنظیم روابط اقتصادی میان افراد و نهادها نقشی کلیدی ایفا می کنند.
یکی از نقدهای جدی به نظام های بانکی متعارف، تقویت تمرکز ثروت در دستان اقلیت و دور شدن از تحقق عدالت اجتماعی است. در چنین نظامی، ارزش پول در قالب یک موجودیت خودگسترش یابنده (Self-Expanding Value) تعریف می شود که ماهیتاً می تواند به تورم ساختاری، کاهش ارزش پول و تضعیف تولید واقعی منجر شود. این وضعیت در نهایت به همزیستی ناهنجار میان بانک ها و بازاریاب ها می انجامد که موجب تقویت خواسته های مصرف گرایانه غیرمولد می گردد.
بانکداری اسلامی، در واکنش به این معضلات، سازوکارهایی چون عقود مشارکتی، مضاربه، مرابحه و اجاره را پیشنهاد داده است. با این حال، هنوز چالش هایی در مسیر تطبیق کامل با واقعیات بازار مالی مدرن وجود دارد. از جمله این چالش ها می توان به ضعف در پوشش کامل خدمات بانکی، خطرات اخلاقی و اقتصادی ناشی از گزینش های نادرست، و کم توجهی به ارزیابی دقیق طرح ها از نظر فنی و مالی اشاره کرد.
اصول حاکم بر بانکداری اسلامی شامل چهار ستون بنیادین هستند: اصالت حق، عدالت، کارایی و تراضی. اصل اصالت حق تأکید دارد که آنچه از حقیقت و ثبات برخوردار نیست، باطل است. عدالت نیز در قالب حرمت اکل مال به باطل و ضرورت ثبات مالکیت، نقش راهبردی در تنظیم مناسبات مالی دارد. کارایی به صورت فنی و تخصیصی مورد توجه قرار می گیرد و اصل تراضی نیز مشارکت آگاهانه و رضایت مندانه طرفین در فعالیت های اقتصادی را پیش فرض می گیرد.
در بعد عملیاتی، بانکداری اسلامی بر آن است تا حاکمیت بخش حقیقی اقتصاد را بر بخش پولی تثبیت کند. بدین معنا که تعیین ارزش پول و نرخ سود باید منوط به مشارکت واقعی سرمایه در فرآیند تولید و خلق ارزش باشد. این دیدگاه برخلاف مدل های رایج که سود را صرفاً به دارایی پولی نسبت می دهند، بر آن است که مشروعیت سود تنها زمانی حاصل می شود که دارایی درگیر فعالیت اقتصادی حقیقی باشد.
مدل های نوین مشارکت همچون الگوی مشارکت تناقصی و حمایتی، تلاش دارند تا از طریق طراحی مکانیزم های شفاف و مبتنی بر انصاف، نسبت میان سرمایه گذار و کارآفرین را بازتعریف کنند. چنین مدل هایی با هدف بهینه سازی فرآیند مشارکت و توزیع عادلانه بازده، در پی احیای روح واقعی بانکداری اسلامی و فاصله گیری از الگوهای شبه ربوی در نظام های بانکی سنتی هستند.
فهرست مطالب
کارکردهای منفی نظام بانکی
مسائل امروزبانکداری اسلامی
اصول بانکداری اسلامی:
چند بحث کاربردی در بانکداری اسلامی
تحولات جدید
کارکرد های شرکت تامین سرمایه
ضرورت احیای روشهای مشارکت واقعی
مدل گزینش
الگوی مشارکت
الگوی مشارکت تناقصی
فرایند مشارکت تناقصی
الگوی مشارکت حمایتی
تفاوت مدل مشارکت حمایتی با سایر مدلها:
مقایسه سود سرمایه گذار و کارآفرین
