این پاورپوینت به بررسی مفاهیم پایه، تاریخچه، روش ها و ابزارهای مورد استفاده در سفالگری از گذشته تا امروز می پردازد.
مقدمه
سفالگری یکی از کهن ترین صنایع دستی بشر به شمار می رود که از طریق آن، ظروف گلی با استفاده از گل رس شکل دهی، خشک و سپس پخته می شوند. واژه ی «سفال» از ریشه های تاریخی در زبان فارسی نشأت گرفته و در منابع لغوی، به ظرف های گلی پخته شده ای مانند کوزه، کاسه و پیاله اشاره دارد. این هنر از همان آغاز تمدن، نقش اساسی در زندگی روزمره ایفا کرده است. آثار یافت شده از دوران های پیش از تاریخ نشان دهنده ی قدمت طولانی و اهمیت فرهنگی آن در جوامع مختلف است.
تاریخچه ی سفالگری، روایت گر تحولات فنی، فرهنگی و هنری در مسیر تمدن بشری است. در ایران، این هنر از هزاره های پیش از میلاد با تنوع چشمگیر تکنیک ها و سبک ها در مناطق مختلف توسعه یافته و به اوج شکوفایی رسیده است. سفالینه های کشف شده در شهرهایی مانند سیلک، شوش، و شهر سوخته، نشان دهنده ی مهارت بالا و نوآوری هنرمندان ایرانی در طول تاریخ هستند.
مواد اولیه ی مورد استفاده در سفالگری، نقش تعیین کننده ای در کیفیت و استحکام آثار دارند. خاک رس، که نوع خاصی از خاک دانه ریز است، پس از فرآوری، به گل قابل استفاده تبدیل می شود. انتخاب خاک مناسب، میزان ناخالصی ها، و روش تهیه گل از عوامل مهم در موفقیت کار سفالگر محسوب می شود. این مرحله از فرآیند سفالگری نیازمند دانش و تجربه ی کافی است تا محصول نهایی دارای بافت و استحکام مناسب باشد.
روش های شکل دهی به گل رس در سفالگری شامل تکنیک هایی مانند ورز دادن با دست، استفاده از چرخ سفالگری و قالب گیری است. هر یک از این روش ها متناسب با سبک هنری و نوع کاربرد ظرف انتخاب می شود. پرداخت نهایی ظروف قبل از پخت، شامل صاف کردن، حکاکی، برجسته کاری یا سایر روش های تزئینی است که جلوه ای هنری به اثر می بخشد.
لعاب کاری، به عنوان مرحله ای مهم در فرآیند سفالگری، موجب افزایش دوام، زیبایی و گاه عایق بندی ظروف می شود. لعاب ها به صورت مایعات حاوی مواد معدنی بر روی سفال خام یا نیم پخته اعمال می شوند و سپس در کوره هایی با دمای بالا پخته می شوند. کوره های مورد استفاده، در نوع سنتی و صنعتی، نقش مهمی در تعیین کیفیت نهایی دارند.
در ایران، مناطق مختلفی مانند لالجین، میبد، کلپورگان و شهرهای شمال خراسان به عنوان مراکز مهم سفالگری شناخته می شوند. هر یک از این مناطق با توجه به شرایط اقلیمی، منابع خاک، و سنت های محلی، سبک های خاصی را در این هنر شکل داده اند. تنوع رنگ، نقش ها و فرم ها در آثار این مناطق، گویای فرهنگ و باورهای مردمان هر ناحیه است.
بررسی آسیب شناسی آثار سفالین نشان می دهد که عوامل محیطی، رطوبت، حرارت و تغییرات دمایی، می توانند موجب ترک خوردگی یا تخریب این آثار شوند. شناخت این آسیب ها، منجر به توسعه ی راهکارهایی برای حفظ و نگهداری بهتر سفالینه های تاریخی و هنری شده است. همچنین بازسازی فنی و علمی سفال های آسیب دیده، یکی از حوزه های تخصصی مهم در مرمت آثار فرهنگی به شمار می رود.
فهرست مطالب:
واژه شناسی و تعریف
تاریخچه سفالگری
تاریخچه سفالگری در ایران
طبقه بندی و شناخت سفال
خاک سفالگری
طرز تهیه گل رس
روش شکل دادن به سفالینه ها
پرداخت سفال
تزئین سفال
لعاب
انواع کوره
مناطق فعال سفالگری در ایران
آسیب شناسی
منابع
