این پاورپوینت به بررسی ساختار روش تحقیق در علوم انسانی، مراحل علمی پژوهش، تدوین فرضیه، تحلیل مسئله و چارچوب نظری می پردازد.
مقدمه
روش تحقیق در علوم انسانی با تکیه بر مبانی معرفتی و فلسفی خاص خود، تلاش می کند تا به فهم دقیق تری از پدیده های انسانی و اجتماعی دست یابد. علم در این حوزه، شکلی از معرفت جمعی به شمار می رود که از افکار کلی شکل گرفته و از طریق فرآیند ادراک، حافظه و تحلیل منطقی رشد می کند. این معرفت با هدف کشف حقیقت و درک الگوهای حاکم بر رفتارها و روابط انسانی پی ریزی شده و بر پایه ی اصول علمی چون ثبات، تکرار و علیت سازمان می یابد.
در روش علمی، مفاهیمی چون نظم و قانونمندی جهان طبیعی و اجتماعی، نقش محوری دارند. فرض بر این است که هیچ پدیده ای بی علت رخ نمی دهد و هر رخدادی تابع مجموعه ای از قوانین قابل شناخت است. از این منظر، تحقیق علمی با جستجو در روابط علّی و مشاهده پذیر میان متغیرها، ساختاری هدفمند می یابد. روش های شناخت، از شهود تا خردگرایی و استناد به منابع صلاحیت دار، همگی زیرمجموعه هایی از تلاش برای دستیابی به حقیقت علمی محسوب می شوند.
فرآیند تحقیق در علوم انسانی نیز دارای مراحلی مشخص و ساختارمند است. از تشخیص مسئله، بررسی پیشینه، تدوین فرضیه، مشاهده و آزمون آن تا پذیرش یا رد فرضیه، گام هایی پی درپی در مسیر شکل گیری یک پژوهش علمی قرار دارند. طرح مسئله علمی نیازمند طرح پرسشی روشن درباره روابط میان متغیرهاست که بتواند مسیر تحقیق را به صورت دقیق هدایت کند.
تشخیص صحیح مسئله مستلزم شناخت ابعاد مختلف آن، محیط پیرامونی، عوامل احتمالی بروز و پیامدهای ناشی از عدم حل آن است. در این چارچوب، بیان مسئله باید با ویژگی هایی چون وضوح، آزمون پذیری، قابلیت اندازه گیری و بی طرفی اخلاقی همراه باشد. طبقه بندی دقیق مسائل به صورت توصیفی، استنباطی، همبستگی یا تجربی به انتخاب روش های متناسب با تحلیل علمی کمک می کند.
چارچوب نظری تحقیق نیز بخش بنیادین هر پژوهش را تشکیل می دهد. در این بخش، متغیرهای مرتبط با موضوع به دقت شناسایی شده و روابط میان آنها بر اساس نظریه ها و پژوهش های پیشین تبیین می شود. تدوین نمودار مفهومی برای نمایش ارتباطات درون سیستم تحقیق، یکی از ملزومات ساختاردهی به چارچوب نظری است. به کارگیری مطالعات پیشین برای تفسیر روابط منتظره، انسجام نظری و اعتبار علمی تحقیق را تقویت می کند.
در بخش اهداف تحقیق، باید انتظارات از پژوهش به طور دقیق و روشن بیان شود. اهداف به دو دسته کلی و فرعی تقسیم می شوند که هر یک به ابعاد گوناگون مسئله و شرایط اندازه گیری آن مربوط است. تعریف روشن متغیرها، تعیین شاخص ها و نحوه کنترل عوامل زمینه ای، از عوامل کلیدی در دستیابی به اهداف علمی محسوب می شوند. ساختار دقیق هدف گذاری نقش مهمی در هدایت فرآیند تحقیق و دستیابی به یافته های معتبر دارد.
