مقاله حاضر به تحلیل اصول و تکنیک های گروه درمانی و نحوه ی تأثیر آن در درمان انواع اختلالات روان شناختی می پردازد. در این مقاله، به تاریخچه و روند تکامل گروه درمانی، ویژگی های افراد مناسب برای این روش درمانی و مراحل طبیعی فرآیند گروه درمانی پرداخته شده است. همچنین کاربردهای مختلف گروه درمانی در حل مشکلاتی همچون اضطراب، افسردگی، مشکلات عاطفی و روابط اجتماعی بررسی می شود.
گروه درمانی
انسان ها همواره در گروه های اجتماعی متنوعی زندگی کرده و تعامل دارند. در این میان، بسیاری از مشکلات عاطفی و احساسی افراد ریشه در روابط ناپایدار و آسیب دیده ای دارد که در این گروه ها تجربه می کنند. با توجه به نقش فزاینده ای که روابط اجتماعی و میان فردی در سال های اخیر پیدا کرده اند، تمرکز از عوامل درون فردی به بررسی تأثیر متقابل اعضای گروه های اجتماعی تغییر یافته است. بر همین اساس، در بیمارستان های روانی، کلینیک ها، مراکز مشاوره و روان درمانی، توجه ویژه ای به تشکیل و سازمان دهی گروه های درمانی صورت می گیرد. امروزه، شیوه های مختلف گروه درمانی از رایج ترین روش های روان درمانی محسوب می شوند و در مقابل آن، روان درمانی انفرادی قرار دارد.
تاریخچه گروه درمانی
استفاده سازمان یافته از گروه ها در روان درمانی پدیده ای نسبتاً نوین محسوب می شود، هرچند ریشه های التیام بخشی گروهی به قدمت تاریخ بشر بازمی گردد و نمونه های آن را می توان در تعالیم مذهبی مشاهده کرد. ژوزف پرات، پزشک اهل بوستون، که در سال ۱۹۷۴ از او به عنوان پدر گروه درمانی یاد می شود، در آغاز قرن بیستم ایده گردهم آوری بیماران دارای معلولیت و آموزش دسته جمعی جنبه های پزشکی بیماری هایشان را مطرح کرد. او علاوه بر آموزش، فضایی ایجاد نمود که بیماران بتوانند در آن به یکدیگر کمک کنند. چندی بعد، گروهی از روان پزشکان آمریکایی، از جمله لازل و مارش، روش پرات را در زمینه درمان روانی به کار گرفتند.
این دو روان پزشک از شیوه ای آموزشی برای درمان اختلالات روانی در قالب گروهی بهره بردند، اما این روش به سرعت منسوخ شد و جای خود را به دیدگاه های روان تحلیل گران داد. فروید شخصاً در حوزه گروه درمانی فعالیتی نداشت، اما مقالات او در زمینه روان شناسی گروهی و تحلیل خود نشان دهنده آگاهی اش از اهمیت این پدیده بود. آدلر نیز از گروه درمانی در مراکز هدایت کودکان و ترک اعتیاد به الکل استفاده کرد. جنگ جهانی دوم به این روش درمانی ابعاد گسترده تری بخشید و آن را به عنوان روشی مؤثر برای درمان شمار زیادی از سربازان دچار مشکلات روانی در ارتش بریتانیا به کار گرفت. بیمارستان نظامی نورت فیلد، در این دوره، به مرکزی مهم برای توسعه و نوآوری در گروه درمانی تبدیل شد. از دیگر پیشگامان این حوزه در آمریکا می توان به گروهی از روان شناسان اجتماعی به سرپرستی کورت لوین اشاره کرد.
کاربردهای گروه درمانی
گروه درمانی در درمان طیف وسیعی از مشکلات روان شناختی مؤثر است. این مشکلات شامل مسائل مرتبط با خودانگاره، نداشتن احساس هویت، عزت نفس پایین، نداشتن هدف و انگیزه در زندگی، اضطراب، افسردگی روان تنی، ضعف عملکرد شغلی، ناتوانی در مقابله با استرس، مشکلات عاطفی، دشواری در ابراز احساسات، ناتوانی در کنترل خشم، پرخاشگری، ضعف در برقراری روابط اجتماعی، احساس ناآرامی در جمع، بی اعتمادی به دیگران، وابستگی شدید، افراط در ابراز وجود، مشکل در ارتباط با جنس مخالف، اعتیاد، و مسائل زناشویی مانند اختلافات و مشاجرات میان همسران است.
ویژگی های افراد مناسب برای گروه درمانی
افرادی که تحت گروه درمانی قرار می گیرند، باید از انگیزه کافی برای تغییر برخوردار باشند و به طور فعال در مسیر بهبود خود تلاش کنند. ورود به گروه درمانی باید کاملاً داوطلبانه باشد و فرد نباید صرفاً به دلیل توصیه دوستان، خانواده یا متخصصان روان درمانی به این روش ملزم شود. همچنین، باور به اثربخشی گروه درمانی و پذیرش آن به عنوان یک شیوه درمانی مناسب، نقشی اساسی در موفقیت این فرآیند دارد. فرد باید معتقد باشد که این روش می تواند نیازهای او را برآورده سازد و تأثیر مثبتی بر روند درمانش داشته باشد.
از آنجایی که گروه درمانی عمدتاً مبتنی بر ارتباط کلامی است، شرکت کنندگان باید مهارت های زبانی و توانایی درک و بیان مفاهیم را در سطحی مناسب داشته باشند. در برخی موارد، این روش درمانی برای گروه های خاصی از بیماران چندان مؤثر نخواهد بود. افرادی که به افسردگی شدید، اسکیزوفرنی حاد، اختلال شخصیت پارانوئید، اختلال شخصیت اسکیزوئید شدید، اختلال شخصیت ضد اجتماعی، خودشیفتگی شدید یا بیمار انگاری مبتلا هستند، به ویژه در صورت نیاز به گروه درمانی بلندمدت، ممکن است از این شیوه بهره چندانی نبرند.
مراحل طبیعی در فرآیند گروه درمانی
در مراحل ابتدایی گروه درمانی، اعضای گروه هنوز شناخت کاملی از فرآیند درمان ندارند و وابستگی زیادی به درمانگر احساس می کنند. از آنجا که درمانگر تشکیل دهنده گروه است، اعضا او را مرجع اصلی در نظر گرفته و انتظار راهنمایی و دستورالعمل های دقیق دارند. در این مرحله، درمانگر فردی متخصص و آگاه تلقی می شود و اعضا برای حفظ جایگاه خود در گروه، سعی می کنند رفتارهای مناسبی از خود نشان دهند، هرچند ممکن است هنوز درک روشنی از اهداف گروه نداشته باشند.
با پیشرفت گروه، این وابستگی تغییر شکل داده و اعضا یاد می گیرند که مسئولیت بیشتری بر عهده بگیرند. در این مرحله، گروه به سمت خودمختاری حرکت کرده و دیگر صرفاً متکی به درمانگر نیست.
در مرحله نهایی، ارتباطات بین اعضا عمیق تر شده و فضای گروهی مبتنی بر اعتماد و همدلی شکل می گیرد. افراد احساسات خود را آزادانه بیان کرده و نسبت به احساسات دیگران واکنش های مناسب نشان می دهند. درمانگر در این مرحله بیشتر به عنوان یک تسهیل گر عمل می کند تا یک هدایت کننده مطلق. او از تکنیک های مختلف برای حفظ انسجام گروه استفاده کرده و روند جلسه را با ارائه بازخورد و تشویق اعضا هدایت می کند.
روان درمانی گروهی و پیشینه تاریخی آن
پیشینه روان درمانی علمی – تجربی به دوران بقراط بازمی گردد، که نخستین نشانه های آن را مطرح کرد. از اواسط قرن هجدهم، این روش به طور مداوم در دنیای غرب مورد استفاده قرار گرفته است. آنتوان مسمر از پیشگامان این حوزه بود که روش درمانی خود را با عنوان «استفاده علمی از خواب مصنوعی حیوان» معرفی کرد. هرچند نظریه های او بعدها بی اعتبار شناخته شد، اما روان درمانی علمی – تجربی در قالب هیپنوتیزم ادامه یافت و با نبوغ فروید به شهرتی گسترده دست یافت.
در دهه های اخیر، این شاخه از درمان با بهره گیری از نظریه های پاولف، اسکینر و دیدگاه های شناختی گسترش بیشتری یافته است و همچنان به عنوان یکی از مؤثرترین روش های درمانی مورد استفاده قرار می گیرد.
فهرست مطالب
گروه درمانی
تاریخچه گروه درمانی
ویژگی افرادی که تحت گروه درمانی قرار می گیرند
مراحل طبیعی در فرآیند گروه درمانی
روان درمانی گروهی
اطلاعاتی در مورد خدمات گروه درمانی
روان درمانی
بررسی نمونه ای از روان درمانی
منابع
