مقاله درباره ماهیان خاویاری و تولید خاویار در ایران

مقاله ماهیان خاویاری و تولید خاویار در ایران شامل بررسی گونه ها، زیستگاه دریای خزر، روش های صید و تولید خاویار و خواص این غذای گرانبها می باشد.

مقدمه

ماهیان خاویاری، به دلیل تولید خاویار لذیذ و گرانبها، از گروهی از مهمترین ماهیان تجارتی جهان به حساب می آیند. این ماهیان، جزء نخستین مهره دارانی هستند که سرسلسلگان آنها، از دوران اول زمین شناسی، یعنی در آغاز دوره کربنیفر، در آبهای جهان وجود داشته اند. بررسی های انجام شده نشان می دهد که گونه های فعلی این ماهیان به اجداد قدیمی تر خود، که حدود 110 تا 125 میلیون سال پیش در دوره کرتاسه زندگی می کردند، بازمی گردند. این ادامه حیات از زمانهای بسیار قدیم تاکنون توجه متخصصین دیرین شناسی را به خود جلب کرده است.

بر اساس آمار سازمان خواروبار جهانی، در سال 1981، از مقدار بیش از 29 هزار تن صید جهانی ماهیان خاویاری، حدود 28 هزار تن به عنوان محصول دریای خزر بوده است. از این مقدار، تنها حدود 1500 تن به ایران در جنوب دریای خزر و 26500 تن به شوروی سابق تعلق داشته است. اما با گذشت زمان و بی توجهی به آلودگی آبهای رودخانه ها، به ویژه در ولگا، و همچنین با فروپاشی نظام شوروی در جمهوری های اطراف دریای خزر، روند تنزل صید این ماهیان آغاز شد. این تنزل به قدری بود که تا سال 1990، مقدار صید شوروی به حدود 16 هزار تن کاهش یافت. در این مدت، در سواحل جنوبی دریای خزر، به دلیل اجرای مقررات نظارت بر صید، مقدار صید ایران افزایش یافته و از اوایل دهه 1990، بیشتر از 500 تن افزایش یافته است.

همچنین، پس از فروپاشی کامل نظام شوروی سابق، حادثه ای که در دهه 1990 رخ داد، به شدت ضربه ای به ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر وارد آورد. بر اساس آمار فائو در سال 1993، مقدار صید روسیه از این ماهیان به کمتر از 8 هزار تن کاهش یافت و برای ایران نیز در همین سال نسبت به سال 1990، از 2020 تن به 1500 تن کاهش یافت.

در کنار این فاجعه، در کشورهای اروپایی، تولید ماهیهای خاویاری به صورت پرورشی در حال افزایش است. به عنوان مثال، در سال 1991، آلمان حدود 100 تا 200 تن از انواع ماهیهای خاویاری را پرورش داد و تولید فرانسه نیز تقریباً همین مقدار بود. تولید ایتالیا در سال 1992 برابر 400 تن و در لهستان، مجارستان، بلژیک، دانمارک، اتریش و اسپانیا مجموعاً بالغ بر یک هزار تن بوده است. پرورش ماهیان خاویاری در کشورهای چین، ژاپن، و آمریکای شمالی نیز در حال توسعه است و نروژ و یونان نیز به این شیوه توجه ویژه ای داشته اند. این اقدامات نشان می دهند که به تدریج حاصل تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری به عنوان جایگزین صید آنها در طبیعت، به یک روند پایدار تبدیل می شود. این موضوع باعث می شود که ایران و روسیه در بازارهای جهانی با رقبایی مواجه شوند که به سرعت در حال توسعه صنعت پرورش این ماهیان هستند.

رده بندی ماهیان خاویاری

خانواده ماهیان خاویاری یا تاس ماهیان (Acipenseridae) به همراه خانواده کفچه ماهیان (Poluodontidae) و خانواده از بین رفته سنگواره ای (Chondrosteidae)، جزء راسته تاس ماهی سانان (Acipenseriformes) قرار دارند. این راسته در کنار تعداد زیادی راسته فسیلی در فوق راسته ماهیان غضروفی – استخوانی (Chondrostei) جا دارد. این ماهیان دارای اسکلت غضروفی – استخوانی و باله دمی شکافدار هستند که بخش بالایی این باله به شدت کشیده است. این فوق راسته جزء زیر رده شعاعی باله ها (Actinopterygii) می باشد، که باله دهای آن با اشعه ریز و صحیح مشخص می شوند.

در نهایت این زیر رده در رده ماهیان اسکلتی استخوانی قرار دارند. این تصنیفات نشان می دهند که ماهیان خاویاری به همراه خانواده های مرتبط، تاریخچه فراگیری را دارند که از راسته تاس ماهی سانان شروع شده و در زیر رده شعاعی باله ها به پایان رسیده است. این ماهیان با ویژگی های استثنایی از نظر ساختار اسکلت و باله دمی شکافدار، جزء ارتباطات تکاملی گسترده در جهان ماهیان به شمار می روند.

دریای خزر زیستگاه مطلوب ماهیان خاویاری

بر اساس بررسی های صاحب نظران بزرگ علم اکولوژی دریا و آبهای شیرین، دریای خزر، که بزرگترین دریاچه بسته جهان است، به عنوان منطقه ای با حوزه خود، بهترین زیستگاه برای ماهیان خاویاری در نیمکره شمالی شناخته می شود. این دریا با ابعاد خود، شرایط مناسبی برای زندگی و تکثیر این ماهیان فراهم کرده است. تحقیقات این صاحب نظران نشان می دهد که محیط زیست دریای خزر با اقلیم و منطقه ای که در آن واقع شده، به گونه ای تطابق یافته که این منطقه به عنوان مکملی ایده آل برای ماهیان خاویاری تلقی می شود. این موضوع نه تنها اهمیت زیستگاهی برجسته برای این ماهیان را نمایان می سازد بلکه نقش این دریاچه در حفظ و برنامه ریزی مناسبی برای حفظ این گونه ارزشمند ماهی را تأکید می کند.

فهرست مطالب

1-مقدمه
2-رده بندی ماهیان خاویاری
3-دریای خزر زیستگاه مطلوب ماهیان خاویاری
- وضع جغرافیایی، اقلیمی و منابع زیستی دریای خزر
- گونه های ماهیان خاویاری دریای خزر
- بررسی یک نوع ماهی خاویاری: فیل ماهی
4-بهره برداری
-ادارات شیلات و نواحی صید
-فصول و امکان صید برحسب مهاجرت گونه ها
-روشهای صید
-آلات و ادوات صید ماهیان خاویاری
-استاندارد طولی ماهیان خاویاری قابل صید
5-برآورد مقدار صید و تولید سالیانه خاویار در ایران
6-بررسی و تحلیل کمی صید 27 ساله ماهیان خاویاری در سواحل ایران
7-تولید خاویار در ایران
8-روشهای نگهداری تخمهای تازه ماهیان خاویاری قبل از عمل آوری
-عمل آوری و حفظ تخمها در مقابل فساد با نمک
9-روشهای عمل آوری خاویار
-طرز نگهداری خاویار
10-ترکیبات و خواص خاویار
11-خاویار مصنوعی
12- منابع