این پاورپوینت به بررسی انواع لاک های مواد غذایی، روش های لاک اندود کردن و کاربرد لاک ها در بسته بندی مواد غذایی می پردازد.
مقدمه
لاک ها یکی از اجزای کلیدی در بسته بندی های فلزی مواد غذایی هستند که وظیفه اصلی آنها ایجاد یک سد شیمیایی بین محتویات داخلی و بدنه فلزی قوطی می باشد. این مواد که از ترکیبات مختلفی از جمله رزین ها، حلال ها، پیگمان ها و افزودنی های خاص ساخته می شوند، از دهه ها پیش نقش مهمی در افزایش ایمنی و دوام محصولات غذایی ایفا کرده اند. با گسترش صنعت بسته بندی و افزایش نیاز به نگهداری طولانی تر غذا، اهمیت شناخت و به کارگیری انواع لاک های مواد غذایی بیش از پیش محسوس شده است.
در گذشته، قوطی های فلزی با روش های ابتدایی مانند لحیم کاری با آلیاژ قلع و سرب تولید می شدند. این روش ها ضمن دارا بودن محدودیت های فنی، خطر آلودگی غذایی نیز به همراه داشتند. با پیشرفت فناوری و ورود درزبندی های مضاعف و بهداشتی، تولید قوطی های فلزی وارد مرحله ای تازه شد و به مرور پوشش های لاکی نیز برای حفاظت بیشتر قوطی ها توسعه یافتند. در این دوره، استفاده از لاک های داخلی و خارجی بر پایه ترکیبات شیمیایی خاص آغاز گردید و به تدریج تنوع زیادی در نوع و کاربرد آنها به وجود آمد.
انواع لاک های مواد غذایی شامل دسته بندی های مختلفی از نظر رنگ، پایه شیمیایی، ویژگی های عملکردی و محل استفاده هستند. لاک های سفید که بیشتر در پوشش داخلی قوطی ها استفاده می شوند، با مقاومت بالا در برابر واکنش های شیمیایی طراحی شده اند. همچنین لاک های آلومینیوم پیگمنت و لاک های بژ نیز با ویژگی های خاص نوری و مکانیکی، در برخی بسته بندی ها به کار می روند تا هم ظاهر مطلوب ایجاد کنند و هم از نفوذ عناصر خورنده جلوگیری نمایند.
از نظر روش اجرا، فرآیند لاک اندود کردن در صنایع غذایی به دو صورت عمده انجام می گیرد: روش استوانه ای (رولری) که برای قوطی های سه تکه قبل از شکل دهی اعمال می شود و روش پاششی که برای قوطی های دو تکه پس از شکل گیری اعمال می گردد. هر دو روش نیازمند تجهیزات خاص و کنترل دقیق دما، ویسکوزیته و سرعت خشک شدن هستند تا لایه ای یکنواخت و مقاوم ایجاد شود.
رشد مصرف کننده گرایی و توجه به کیفیت ظاهری بسته بندی نیز موجب تحولاتی در استفاده از لاک ها شده است. لاک های بیرونی قوطی ها علاوه بر محافظت، باید امکان چاپ پذیری بالا و درخشش بصری مناسبی داشته باشند. به همین دلیل، ترکیب بندی لاک ها باید با دقت بالا و براساس نوع چاپ و طرح گرافیکی انتخاب گردد تا همزمان عملکرد محافظتی و زیبایی شناختی را تأمین کند.
در ایران، ورود فناوری های پیشرفته لاک زنی و قوطی سازی از دهه ۱۳۳۰ آغاز شد. نصب سیستم های اتوماتیک لاک زنی و توسعه خطوط چاپ و بسته بندی موجب ارتقای کیفی صنعت داخلی گردید. امروزه با تلاش بخش خصوصی و حمایت های دولتی، بسیاری از واحدهای تولیدی در کشور به تجهیزات مدرن مجهز شده اند که قادر به اجرای دقیق ترین روش های پوشش دهی لاکی هستند.
توجه به کیفیت لاک های مواد غذایی نه تنها از نظر سلامت و بهداشت اهمیت دارد، بلکه به عنوان یک شاخص عملکردی در صنعت بسته بندی شناخته می شود. انتخاب نوع مناسب لاک، کنترل دقیق فرآیند لاک اندود کردن، و بررسی سازگاری آن با ماده غذایی از الزامات مهمی است که به افزایش ماندگاری، زیبایی و ایمنی بسته بندی ها کمک می کند. به همین دلیل، شناخت دقیق انواع لاک های مواد غذایی و کاربرد آن ها، امری ضروری در طراحی و تولید بسته بندی های فلزی می باشد.
