این پاورپوینت به بررسی اصول ارگونومی، آنتروپومتری، طراحی ابعاد انسانی و استانداردهای وضعیت بدنی در محیط های کاری با رویکرد علمی می پردازد.
مقدمه
ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی دانشی میان رشته ای است که هدف آن ایجاد تطابق میان توانایی های جسمی و ذهنی انسان با شرایط محیط کار و تجهیزات پیرامونی است. این علم ریشه در دو واژه یونانی «Ergo» به معنای کار و «Nomos» به معنای قانون دارد و در اصل به معنای قانون کار تعبیر می شود. ارگونومی به بررسی روابط پیچیده میان انسان، ابزار و محیط اطراف می پردازد و در تلاش است تا با استفاده از یافته های علمی و پژوهش های میدانی، ساختاری منسجم برای طراحی کارآمدتر و ایمن تر فراهم آورد.
در بستر ارگونومی، مفهومی کلیدی به نام آنتروپومتری مطرح است که از ترکیب واژه های یونانی Anthropos به معنای انسان و Metrin به معنای اندازه گیری شکل گرفته است. این شاخه به اندازه گیری های دقیق از ابعاد و حرکات بدن انسان می پردازد. آنتروپومتری ابزاری کلیدی در فرآیند طراحی ارگونومیک به شمار می رود و به دو صورت استاتیک و دینامیک انجام می شود. نوع استاتیک در حالت های ثابت و بی حرکت اندازه گیری می شود، در حالی که اندازه گیری های دینامیک شامل تحلیل های بدن در حالت های طبیعی و در حین فعالیت هستند.
داده های آنتروپومتری با سه رویکرد اصلی در طراحی کاربرد دارند: طراحی برای انسان های حدی، طراحی برای افراد میانگین و طراحی برای محدوده قابل تنظیم. این داده ها در طراحی ابزار، ماشین ها و محیط کار به گونه ای به کار می روند که هماهنگی حداکثری با ویژگی های فیزیکی افراد برقرار شود. یکی از مهم ترین کاربردهای این اطلاعات، در ایجاد شرایط کار ایمن، راحت و با راندمان بالا است.
از مهم ترین اهداف به کارگیری اصول ارگونومی در محیط های کاری، کاهش بروز اختلالات اسکلتی عضلانی نظیر کمردرد، درد مچ دست، ناحیه گردن و زانو است. همچنین ارگونومی در کنترل شرایط فیزیکی محیط، موجب کاهش احتمال حوادث شغلی و افزایش آرامش روانی و جسمی افراد می شود. بهبود طراحی ایستگاه های کاری، تجهیزات، صندلی ها و میزها، همه در راستای به کارگیری صحیح اصول ارگونومی صورت می گیرد.
بینایی و وضعیت سر و گردن از عناصر حیاتی در طراحی های ارگونومیک هستند. قرارگیری نمایشگرها در محدوده دید راحت بین ۱۰ تا ۱۵ درجه زیر خط افق، عاملی مؤثر در جلوگیری از خستگی چشم و درد گردن محسوب می شود. طبق یافته های تیلور، چشم بدون حرکت سر می تواند در محدوده ای بین ۴۸ درجه بالا و ۶۶ درجه پایین حرکت کند. بهترین ناحیه قرارگیری نشانگرهای بصری نیز در محدوده ای ۳۰ درجه زیر خط افق تعریف می شود.
در حوزه وضعیت نشستن و حفظ سلامت ستون فقرات، ارگونومی بر اصلاح الگوهای غلط نشستن، روش های صحیح بلند کردن و حمل اجسام و انجام تمرین های ورزشی تأکید دارد. فشار وارد بر ستون فقرات در اثر صندلی های نامناسب، حرکات چرخشی ناگهانی و ضعف عضلات شکم و کمر افزایش می یابد. طراحی صندلی ها و میزها بر اساس اصول ارگونومیک نقش اساسی در پیشگیری از این فشارها دارد.
رعایت فاصله های مناسب میان چشم و نمایشگرها، انتخاب زاویه مناسب گردن و استفاده از ارتفاع استاندارد در میز و صندلی ها از جمله راهکارهایی هستند که در راستای حفظ سلامت بدنی در محیط کار تعریف می شوند. فواصل پیشنهادی میان چشم و صفحه نمایش اغلب در محدوده ۳۵ تا ۷۰ سانتی متر توصیه می شود. این اقدامات مانع بروز سردرد، خستگی چشم و آسیب های بینایی ناشی از شرایط ناصحیح کاری می شوند.
ارگونومی با تکیه بر داده های علمی و تجربه های میدانی، در مسیر بهینه سازی طراحی ها حرکت می کند و نقشی کلیدی در تعریف استانداردهای انسانی در محیط کار ایفا می کند. مفاهیم بنیادین این دانش به گونه ای تدوین شده اند که در تمام ابعاد طراحی ابزار، فضا و حتی برنامه ریزی های شغلی قابل پیاده سازی باشند.
