این مقاله به تحلیل مخارج سرمایه ای و تأثیر آن بر تصمیمات اقتصادی شرکت ها می پردازد. موضوعاتی مانند انواع سرمایه گذاری ها، تأثیر تصمیمات بر رشد اقتصادی و ارزیابی بودجه های سرمایه ای بررسی می شود.
مقدمه
مخارج سرمایه ای به مخارجی اطلاق می شود که به حفظ، تداوم یا افزایش ظرفیت تولید کالا و خدمات منجر می شود و در نتیجه سودآوری آتی برای شرکت به همراه دارد. این مخارج عمدتاً صرف خرید، ساخت، بهسازی و تعمیرات دارایی های ثابت می گردد (شاکری، 1382).
تصمیم گیری در مورد مخارج سرمایه ای شرکت ها تأثیر قابل توجهی بر رشد کلی اقتصاد یک کشور دارد. منابع مولد یک جامعه مانند زمین، ماشین آلات، ساختمان ها، منابع طبیعی و نیروی انسانی محدود هستند. برخی از این منابع ممکن است به تولید کالاها و خدمات برای مصارف کنونی اختصاص یابند، در حالی که برخی دیگر برای افزایش قدرت تولیدی جامعه مورد استفاده قرار می گیرند. این مرحله شامل تولید ماشین آلات، اکتشاف فلزات و تربیت نیروی انسانی در زمینه فناوری های جدید است.
وقتی یک شرکت تجاری سرمایه گذاری می کند، وجوه نقد جاری خود را برای کسب منافع نقدی از دست می دهد. بنابراین، باید سرمایه گذاری ها را با توجه به بازده مورد انتظار آن ها ارزیابی کرد. به عبارت دیگر، اینکه تا چه اندازه بازده این سرمایه گذاری ها با بازده مورد انتظار سرمایه گذار هم خوانی دارد، بستگی به تأثیر تصمیمات سرمایه گذاری بر قیمت سهام شرکت دارد.
اینکه چگونه پروژه های سرمایه گذاری بر ارزش سهام تأثیر می گذارند، به مفاهیم ارزشیابی بستگی دارد. هر ساله، در هر کشور سرمایه گذاری های زیادی در زمینه تأسیسات و تجهیزات، از جمله کارخانه ها، ماشین آلات، ابزارها، تجهیزات مربوط به کنترل آلودگی محیط زیست و وسایل حمل و نقل انجام می شود.
برخلاف دارایی های جاری، این دارایی ها که به دارایی های سرمایه ای معروف هستند، توسط شرکت ها در فرآیند تولید کالاها و خدمات به کار می روند و معمولاً سال ها مورد استفاده قرار می گیرند. از آنجا که مبالغ سرمایه گذاری شده در این نوع دارایی ها بسیار زیاد است، شرکت ها باید در مورد هزینه های مربوط به این دارایی ها به دقت برنامه ریزی و ارزیابی کنند. برنامه ریزی برای این نوع هزینه ها را بودجه سرمایه ای می نامند.
فرآیند تعیین مبالغی که باید برای دارایی های سرمایه ای صرف شود و همچنین انتخاب نوع دارایی هایی که باید خریداری شوند، به نام بودجه بندی سرمایه ای شناخته می شود. یکی از تصمیمات اصلی هر مدیر این است که بداند چه چیزی باید تولید شود. این سؤال نه تنها برای شرکت های تازه تأسیس مطرح است، بلکه شرکت های فعال نیز باید به آن پاسخ دهند.
امروزه رقابت پیچیده و دشوار است و بسیاری از شرکت ها در حال دگرگونی و تغییر هستند و هر روز محصولات جدیدی به بازار عرضه می شود. در این شرایط، بنگاه باید با تکیه بر تجربیات و آزمون ها، جسورانه با مخاطرات جدید روبرو شود. از آنجا که هر شرکتی قادر است علاوه بر تولید محصولات فعلی، به تولید محصولات جدید نیز بپردازد، این امر مستلزم سرمایه گذاری است. بنابراین، تجزیه و تحلیل سرمایه گذاری برای شرکت ها امری اجتناب ناپذیر به شمار می رود.
اهمیت مخارج سرمایه ای
سازمان ها و واحدهای تولیدی و تجاری هر ساله سرمایه گذاری های قابل توجهی را انجام می دهند. از آنجا که هزینه های مربوط به دارایی های سرمایه ای معمولاً مبالغ بالایی را شامل می شود، ارزیابی دقیق پروژه ها امری ضروری است تا بهترین گزینه ها متناسب با اهداف سازمانی انتخاب شوند و منابع مالی محدود بهینه تخصیص یابند. تصمیمات مرتبط با سرمایه گذاری های بلندمدت می تواند نقشی اساسی در موفقیت سازمان ها ایفا کند و تأثیر مستقیمی بر رشد و سلامت آینده آنها داشته باشد.
در سطح کلان اقتصادی، سرمایه گذاری های انجام شده در یک دوره مشخص تأثیر قابل توجهی بر تقاضا و سطح اشتغال دارد و در بلندمدت ظرفیت سودآوری اقتصاد را تعیین می کند. این مسئله در نهایت منجر به بهبود استانداردهای زندگی می شود. از سوی دیگر، هرگونه ارزیابی پروژه باید با توجه به اهداف سازمانی انجام گیرد، چرا که تصمیم گیری منطقی تنها زمانی ممکن است که هدف نهایی به روشنی مشخص باشد. در این میان، قابلیت پیش بینی یکی از معیارهای کلیدی در ارزیابی اطلاعات مالی محسوب می شود، به طوری که اطلاعات حسابداری باید بر اساس توانایی آنها در پیش بینی رویدادهای آتی مورد سنجش قرار گیرند.
سرمایه گذاران همواره به دنبال پیش بینی سود حاصل از سرمایه گذاری های خود و درک عواملی هستند که ارزش سهام آنها را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین، ارائه مدل هایی که بتواند تصمیم گیری های مالی را بهبود بخشد و به تخصیص بهینه سرمایه های سرگردان کمک کند، ضروری به نظر می رسد. در این راستا، مطالعات مختلفی تأثیر اعلام تصمیمات مالی و سود سهام شرکت ها بر ارزش بازار آنها را بررسی کرده اند. با این حال، شواهد تجربی در زمینه تأثیر ارزیابی مخارج سرمایه ای شرکت ها همچنان محدود است. از آنجا که درآمد شرکت ها بازتابی از سرمایه گذاری های آنها محسوب می شود، تصمیمات مربوط به مخارج سرمایه ای می تواند قدرت سودآوری و میزان بازدهی آینده آنها را پیش بینی کند که در نهایت به افزایش ارزش کلی بازار سهام شرکت منجر خواهد شد.
انواع سرمایه گذاری
سرمایه گذاری به معنای به کارگیری منابع مالی با هدف ایجاد جریان سودآور در آینده است. بر این اساس، هرگونه تخصیص وجوه که منجر به بازدهی اقتصادی شود، در زمره سرمایه گذاری قرار می گیرد. این سرمایه گذاری می تواند در قالب موارد زیر انجام شود:
1- دارایی های مالی
2- دارایی های فیزیکی (جنسی)
3- فعالیت های تولیدی
گروه نخست شامل سپرده گذاری های بانکی، خرید اوراق قرضه ملی و شرکتی، خرید سهام و سایر ابزارهای مالی مشابه است. گروه دوم به خرید فلزات گران بها، زمین، ساختمان و سایر کالاهای بادوام با هدف کسب سود اختصاص دارد. به عنوان مثال، اگر فردی خانه ای را با هدف اجاره دادن یا فروش در آینده به قیمت بالاتر خریداری کند، این اقدام نوعی سرمایه گذاری محسوب می شود.
گروه سوم به سرمایه گذاری در فعالیت های تولیدی اختصاص دارد. به این معنا که اگر تخصیص وجوه به منظور تولید کالاهایی مانند رایانه یا یخچال و یا ارائه خدماتی نظیر آموزش و مشاوره باشد، همچنان در چارچوب سرمایه گذاری قرار می گیرد.
از نظر تعریف رسمی، هر سه گروه مذکور جنبه سرمایه گذاری دارند، اما در کاربرد عملی، تنها سرمایه گذاری در فعالیت های تولیدی (گروه سوم) به عنوان «مخارج سرمایه ای» شناخته می شود. در این راستا، اصطلاح «بودجه بندی سرمایه» نیز عمدتاً به این گروه اشاره دارد، درحالی که سرمایه گذاری در دو گروه نخست در حوزه «مدیریت پرتفوی» طبقه بندی می شود.
سرمایه گذاری در فعالیت های تولیدی خود به چند شاخه اصلی و فرعی تقسیم می شود که این تقسیم بندی در نمودار مربوطه نشان داده شده است. یکی از بخش های مهم در این حوزه، «مخارج سرمایه ای جایگزینی» است که شامل تعویض ماشین آلات فرسوده با تجهیزات جدید، نوسازی کامل خطوط تولید، جایگزینی نیروی انسانی با ماشین آلات، بازطراحی کارخانه و بازسازی ساختمان های تولیدی و اداری می شود. بدیهی است که این نوع مخارج سرمایه ای، مختص بنگاه های اقتصادی فعال و از پیش تأسیس شده است.
