این مقاله به بررسی علل ارتکاب جرم و انحرافات اجتماعی می پردازد و راه های پیشگیری و درمان آن ها را تحلیل می کند. عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و روانی در ایجاد این مشکلات نقش دارند و شناخت آن ها می تواند به کاهش جرم کمک کند.
چکیده
در زمینه شناسایی جرم یا انحرافات و علل به وجود آورنده آن، همچنین راه های پیشگیری یا درمان آن، دیدگاه ها و نظرات مختلفی از سوی صاحب نظران و کارشناسان مطرح شده است. اما به دلیل اینکه عوامل اجتماعی انحرافات دارای ترکیب و پیچیدگی های زیادی هستند، نمی توان آنها را صرفاً از یک دیدگاه خاص بررسی کرد. بلکه باید این مسائل به طور عمیق و جامع مورد توجه قرار گیرند و علل گوناگونی که منجر به ارتکاب این گونه اعمال می شوند، تجزیه و تحلیل شوند تا در نهایت راه حلی صحیح برای جلوگیری از تکرار آنها ارائه گردد.
شناسایی عوامل جرم و نوع آن، بسته به شرایط زمانی و مکانی جوامع مختلف متفاوت است. به عنوان مثال، در برخی جوامع برخی از اعمال و رفتارها به عنوان جرم تلقی می شود، در حالی که در جوامع دیگر ممکن است همین اعمال جرم محسوب نشوند. همچنین ممکن است اعمالی در یک مقطع زمانی انحراف به شمار آید و در مقطع دیگری عادی به نظر برسد. نوع برخورد با این اعمال در جوامع مختلف نیز متفاوت است. به عنوان نمونه، بی حجابی که در یک زمان به عنوان یک جرم محسوب می شود، ممکن است در زمانی دیگر مشروع تلقی گردد.
انحرافات اجتماعی مانند اعتیاد، الکلیسم، همجنس گرایی، فحشا، دزدی، تجاوز و... به دلیل ویژگی های سرایت اجتماعی، تاثیرات زیادی بر جامعه دارند. به همین دلیل، جامعه باید در تلاش برای شناخت علل این انحرافات و یافتن راه های درمان آنها باشد. اگر علل انحرافات ناشی از مشکلات روانی باشند، این مشکلات نیز از وضعیت نابسامان اجتماعی سرچشمه می گیرند. همان طور که بیماران جسمی به مراقبت و درمان نیاز دارند، افراد مبتلا به مشکلات روانی نیز باید تحت مراقبت های روانی و اجتماعی قرار گیرند.
عوامل متعددی در ایجاد انحرافات اجتماعی نقش دارند که شناسایی و تحلیل صحیح آنها می تواند به پیشگیری یا جلوگیری از رشد آنها در جامعه کمک کند. در این تحقیق، به دسته بندی هایی چون عوامل زیستی، روانی-عاطفی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی پرداخته خواهد شد.
انحرافات اجتماعی بیانگر مشکلاتی در ساختار جامعه هستند و در جوامع بیمار، زندگی سالم بسیار دشوار است. برای داشتن یک زندگی سالم، به جامعه ای سالم نیاز داریم. افراد مبتلا به انحرافات اجتماعی را می توان به عنوان بیمارانی در نظر گرفت که قابل درمان هستند و با تدابیر خاص می توان آنها را مهار کرده و جامعه را از خطرات آنها محافظت نمود.
پاسخ به این سوال که آیا امکان پیشگیری یا درمان این انحرافات وجود دارد یا خیر، هم از نظر علمی و هم از نظر دینی مثبت است. مراحل شکل گیری انحراف را می توان به بذری تشبیه کرد که در محیطی مساعد یا نامساعد کاشته می شود. اگر زمینه رشد آن فراهم شود، بذر جوانه می زند و به مرحله ای می رسد که میوه ای زیان بار برای جامعه به بار می آورد. اقدامات پیشگیرانه باید شامل ممانعت از فراهم شدن زمینه های رشد این بذرها باشد، تا از ثمرات انحرافات جلوگیری شود. این یکی از اصلی ترین اهداف در آسیب شناسی اجتماعی است.
مقدمه
هیچ فردی از مادر خود مجرم و تبهکار به دنیا نمی آید. تمامی انسان ها با فطرتی پاک خلق می شوند و در ابتدا، در دوران اولیه زندگی، معصوم و بی گناه هستند. این وضعیت تا زمانی ادامه دارد که تحت تأثیر شرایط خاص محیطی مانند محیط خانواده، جامعه و تربیت قرار نگیرند و به گناه آلوده نشوند. رفتار و شخصیت افراد به طور عمده بستگی به محیط اجتماعی، اقتصادی و تربیتی آنها دارد. بنابراین، ضروری است که به این واقعیت توجه شود که جرم و انحرافات اجتماعی، همانند بیماری های جسمی، قابل سرایت هستند. اگر پیش از بروز انگیزه های ارتکاب جرم، به اصلاح و رفع علل آن پرداخته نشود، ممکن است این مشکلات به دیگران نیز سرایت کند و عواقب سنگین و جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. در چنین شرایطی، با افزایش جرم و جنایت، قدرت کنترل جامعه ضعیف تر شده و به تدریج تعداد مجرمان افزایش می یابد.
در طول تاریخ، جوامع انسانی همواره با مشکلات و آسیب های ناشی از انحرافات، کج روی ها، جرم ها و جنایات مواجه بوده اند. این مشکلات در هر دوره، به شکل خاصی بروز کرده و نحوه برخورد با آن ها متفاوت بوده است. در دنیای امروز، عواملی چون گسترش فقر و محرومیت، جنگ ها، عدم توجه به جنبه های معنوی انسان، تزلزل اخلاقی، فروپاشی نهاد خانواده، پیشرفت تکنولوژی و ماشین گرایی، رواج مکتب های مادی و الحادی، گرایش های پوچ گرایانه و لذت طلبی، و عدم توانایی مسئولان در کنترل اوضاع، به شدت بر رشد این مشکلات افزوده است.
بسیاری از جامعه شناسان آینده ای تیره برای وضعیت کنونی پیش بینی کرده اند و به نظر آنان، تنها راه اصلاح وضعیت، تحولی ناشی از روشنگری ها و ارشادات سازنده در جامعه است. این دیدگاه ها موجب شده تا صاحب نظران به تلاش های علمی برای کشف ریشه ها و انگیزه های این دردها پرداخته و راه هایی برای پیشگیری و درمان آن ها ارائه کنند.
اصل مهم این است که در یک جامعه سالم، انحرافات به وجود نیایند تا نیاز به درمان و اصلاح نباشد. در صورت بروز چنین مشکلاتی، نباید اجازه داد که این آسیب ها به حالت مزمن درآیند، زیرا در این صورت، ریشه کنی آن ها به سادگی امکان پذیر نخواهد بود. گاهی اوقات، هسته های اولیه انحراف در جامعه شکل می گیرد، اما مسئولان به آن توجه کافی نمی کنند. در نتیجه، این مشکلات گسترش یافته و جامعه را به بحران می کشاند، و این وضعیت در رابطه با جوانان، که نیروی محرکه جامعه اند، اهمیت بیشتری دارد.
در نظام اجتماعی، اسلام همیشه پیشگیری از وقوع جرم و انحرافات را مقدم بر اصلاح آن ها می داند و بر نظارت اجتماعی تأکید دارد. (امر به معروف و نهی از منکر). بودجه های زیادی که در هر جامعه برای نگهداری، مراقبت، تغذیه و درمان مجرمان در زندان ها و مراکز اصلاح و تربیت هزینه می شود، اگر در ابتدا صرف آموزش و تربیت صحیح افراد شود، جامعه از وجود مجرمان و افراد منحرف تهی خواهد شد و به نیروی انسانی مفید و کارآمد نیاز خواهد داشت. به عبارت دیگر، مجرمان زندان ها از افرادی هستند که از آموزش و پرورش صحیح محروم بوده اند.
هر مدرسه ای که باز شود، یک زندان بسته خواهد شد.
در خصوص شناخت جرم، انحرافات و علل به وجودآورنده آن ها، همچنین راه های پیشگیری و درمان این مشکلات، دیدگاه های مختلفی از سوی صاحب نظران مطرح شده است. اما به دلیل پیچیدگی های عوامل اجتماعی، نمی توان این مسائل را تنها از یک دیدگاه بررسی کرد. باید به صورت عمیق و جامع علل گوناگون این گونه اعمال را تجزیه و تحلیل کرده و راه حل های مؤثری برای جلوگیری از تکرار آن ها ارائه داد.
جرم و جنایت و انحرافات، مانند بسیاری از بیماری ها، نسبی و تابع زمان و مکان هستند. برای مثال، سقط جنین در برخی جوامع جرم محسوب می شود، در حالی که در کشورهای دیگر نه تنها جرم نیست بلکه به آن پاداش نیز داده می شود. همچنین، ازاله بکارت پس از سن قانونی در جوامع غربی امروزی جرم محسوب نمی شود، در حالی که یک قرن پیش در آن جوامع جرم بود.
انحرافات اجتماعی چون اعتیاد، الکلیسم، همجنس گرایی، فحشا، دزدی، تجاوز و... سرایت اجتماعی دارند. به همین دلیل، جامعه باید در شناسایی علل این مشکلات و یافتن راه های درمان آن ها تلاش کند. اگر علل این مشکلات روانی باشد، باز هم این موضوع ناشی از وضعیت نابسامان جامعه است. همان طور که بیماران جسمی نیاز به درمان دارند، بیماران روانی نیز نیاز به مراقبت و درمان های روانی و اجتماعی دارند.
پیش از شناسایی و تحلیل رفتارهای انحرافی و عوامل پیشگیری آن ها، برخی مفاهیم و اصطلاحات مرتبط با این موضوع باید مورد توجه قرار گیرند. یکی از مفاهیم اساسی، هنجارهای اجتماعی است که تعیین می کند افراد چگونه باید رفتار کنند، چه چیزهایی را باید بگویند و از چه چیزهایی باید اجتناب کنند. رفتارهایی که با هنجارهای اجتماعی تطابق نداشته باشند، به عنوان نابهنجاری شناخته می شوند و فرد مرتکب آن ها کجرو نامیده می شود.
مفهوم جرم و بزهکاری نیز از جمله مفاهیمی است که در رابطه با اعمال انحرافی مطرح می شود. خلاف، به طور کلی به اعمالی اطلاق می شود که طبق قوانین کشور ممنوع بوده و فرد خلافکار سزاوار مجازات است. بزهکاری یا جرم به طور خاص به اعمالی گفته می شود که برای آن ها مجازات تعیین شده است. در اصطلاح آسیب شناسی اجتماعی و روانشناسی جنایی، معمولاً فرد خلافکار و مجرم در یک ردیف قرار می گیرند، اما ممکن است که خلاف، پیامدهای شدیدتری داشته باشد و به بزهکاری منتهی شود.
در نهایت، شناخت عوامل جرم و نوع آن، با توجه به شرایط زمانی و مکانی جوامع مختلف متفاوت است. برای مثال، در برخی جوامع، برخی از رفتارها جرم تلقی می شود و در برخی دیگر جرم نیست. همین طور، ممکن است رفتاری در یک مقطع زمانی انحراف باشد، اما در زمان دیگر عادی تلقی شود.
عوامل مختلفی در ایجاد انحرافات نقش دارند که شناسایی و تحلیل دقیق آن ها می تواند در پیشگیری یا جلوگیری از گسترش آن ها در جامعه مؤثر باشد. در این مقاله، به دسته بندی های مختلفی خواهیم پرداخت: عوامل زیستی، عوامل روانی-عاطفی، عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی و عوامل فرهنگی.
واژه های کلیدی: هنجارهای اجتماعی، جرم، پیشگیری
فهرست مطالب
مقدمه 1
عوامل مؤثر در ایجاد انحراف: 5
عوامل زیستی یا اثر وراثت در انحراف: 5
علل روانی، عاطفی: 6
علل و عوامل فرهنگی: 8
دگرگونی سریع فرهنگی: 9
عوامل اجتماعی: 11
خانواده: 11
1- اهمیت سال های اولیه زندگی: 11
3- کمبودهای عاطفی: 12
4- دیگر مسائل خانواده از قبیل: 12
مدرسه: 12
1- عوامل مدرسه ای در انحراف: 12
2- اختلافات خانوادگی: 12
3- کمبودهای عاطفی: 13
4- دیگر مسائل خانواده از قبیل: 13
1- عوامل مدرسه ای انحراف: 13
2- گروه همسالان: 14
3- نوع انحراف مدرسه ای: 14
اجتماع و مردم: 15
عوامل اقتصادی انحراف: 16
عوامل سیاسی انحراف: 17
تدابیر پیشگیرانه در خصوص جرم و انحراف: 18
اقدامات پیشگیرانه در جنبه فرهنگی: 18
اقدامات پیشگیرانه در جنبه اجتماعی: 20
الف) خانواده: 20
جلوگیری از آلودگی: 21
ج) مدرسه و تربیت: 21
اقدامات پیشگیرانه در جنبه سیاسی: 22
روابط: 24
محیط: 24
4- رعایت و اجرای قوانین: 27
منابع: 30
