این پاورپوینت به بررسی انواع گوشه سازی در گنبدهای معماری اسلامی پرداخته و روش های مختلفی مانند اسکنج، ترمبه و تکنیک های اجرایی آنها را معرفی می کند.
مقدمه:
گنبدها یکی از مهم ترین عناصر معماری اسلامی هستند که ریشه های عمیقی در سنت های ساختمانی ایران دارند. کمبود چوب های بلند و مقاوم در اقلیم ایران، معماران را به استفاده از پوشش های قوسی و منحنی سوق داد و در نتیجه، گنبد به عنوان یکی از پایدارترین و زیباترین فرم های معماری در سازه های ایرانی رواج یافت. نخستین نمونه های طاق و گنبد در معماری ایران را می توان در بنای چغازنبیل مشاهده کرد که به هزارۀ دوم پیش از میلاد بازمی گردد. با گذر زمان، این شیوه های ساخت تکامل یافت و در دوره های اسلامی به اوج شکوه خود رسید.
ساختار گنبدها از سه بخش اصلی تشکیل شده است: گنبدخانه که به عنوان پایه و زمینه اصلی عمل می کند، بشن که نقش انتقال نیرو را بر عهده دارد و چپیره که تبدیل اشکال چهارگوش به دایره را ممکن می سازد. یکی از مهم ترین مراحل در اجرای گنبد، گوشه سازی است که به روش های گوناگونی انجام می شود. این فرآیند شامل تبدیل گوشه های مربعی بنا به اشکال چند ضلعی و در نهایت دایره ای است که امکان اجرای گنبد را فراهم می کند.
در معماری ایرانی، گوشه سازی به دو شیوه اسکنج و ترمبه انجام می شود. در روش اسکنج، دو طاق مورب یکدیگر را قطع کرده و با ایجاد یک نقطه مشترک، پایه مناسبی برای گنبد فراهم می آورند. این روش از لحاظ سازه ای نقشی در انتقال بارهای وارده از گنبد ندارد اما در زیبایی و استحکام بنا تأثیر قابل توجهی دارد. از سوی دیگر، روش ترمبه با استفاده از لایه های متعدد پوششی، شکل خاصی به کنج های سازه داده و ظاهری مستحکم تر به آن می بخشد.
از دیگر تکنیک های مهم در گوشه سازی می توان به روش های فیلپوش، ترمبه پتکین و ترمبه پتکانه اشاره کرد. این روش ها بر اساس نیازهای سازه ای و اقلیمی، تنوع زیادی دارند و بسته به ویژگی های بنا، مورد استفاده قرار می گیرند. در برخی از مناطق مانند کرمان، از تکنیک صندوقچه گذاری بین دو پوسته گنبد بهره گرفته شده که استحکام بیشتری را برای بنا ایجاد می کند.
تحولات و تکامل تکنیک های گوشه سازی در معماری اسلامی نشان دهنده درک عمیق معماران از هندسه، سازه و اقلیم بوده است. این اصول نه تنها باعث افزایش دوام بناها شده بلکه زیبایی خاصی را نیز به آنها بخشیده است.
