این پاورپوینت به بررسی کاربرد ژلاتین ماهی در صنعت غذا و دارو، مزایا، ویژگی های عملکردی، چالش ها و فرصت های آن در مقایسه با ژلاتین های پستانداران می پردازد.
مقدمه:
ژلاتین یکی از پلی مرهای زیستی پرکاربرد در صنایع غذایی و دارویی است که به واسطه ویژگی های عملکردی خود در تثبیت، امولسیون سازی، ژله سازی و پوشش دهی به کار می رود. این ماده عمدتاً از منابع حیوانی مانند گاو و خوک استخراج می شود، اما محدودیت های مذهبی، فرهنگی و نگرانی های بهداشتی باعث شده اند که استفاده از این منابع در بسیاری از جوامع با چالش هایی روبرو باشد.
در واکنش به این چالش ها، ژلاتین استخراج شده از ماهی به عنوان جایگزینی مناسب مطرح شده است. ژلاتین ماهی که از پوست، استخوان یا فلس ماهی به دست می آید، دارای ساختار بیوشیمیایی و ویژگی های عملکردی مشابهی با ژلاتین پستانداران است و می تواند در بسیاری از کاربردهای تکنولوژیک، همان عملکرد را ارائه دهد.
مطالعات نشان می دهند که ژلاتین استخراج شده از ماهی های گرمسیری دارای ویسکوزیته، پایداری حرارتی و ویژگی های ژله سازی مشابه با ژلاتین خوکی است. این ویژگی ها آن را برای استفاده در محصولات غذایی مانند ژله ها، آبنبات ها، ماست ها و سس ها مناسب می سازد و در عین حال پاسخگوی نیازهای مصرف کنندگان دارای محدودیت مذهبی است.
در صنعت داروسازی، این نوع ژلاتین به عنوان یک حامل دارویی، بستر تزریقی، تشکیل دهنده کپسول های نرم و سخت و نیز به عنوان پلاسمای جایگزین به کار می رود. مطالعات بالینی نشان داده اند که ژلاتین ماهی از نظر سازگاری زیستی و عملکرد دارورسانی توانسته جایگاه مطلوبی به دست آورد.
استفاده از کلاژن ماهی علاوه بر مزایای عملکردی، از منظر پایداری زیست محیطی نیز اهمیت دارد. این نوع ژلاتین از ضایعات صنایع شیلاتی مانند پوست و استخوان ماهی استخراج می شود که خود به کاهش پسماندها و افزایش بهره وری منابع کمک می کند و رویکردی در راستای اقتصاد چرخشی محسوب می شود.
در کنار این مزایا، چالش هایی نیز وجود دارد. ویژگی های فیزیکوشیمیایی این نوع ژلاتین تحت تأثیر نوع ماهی، روش استخراج و شرایط ذخیره سازی قرار دارد. همچنین، طعم و بوی خاص ژلاتین ماهی ممکن است نیازمند اصلاحات تکنولوژیک برای استفاده در برخی محصولات باشد.
مسائل مربوط به مقررات و استانداردهای بهداشتی نیز در مسیر استفاده تجاری از ژلاتین ماهی مطرح هستند. برای ورود موفق به بازارهای جهانی، نیاز به تدوین دستورالعمل های دقیق در فرآیند تولید، ایمنی و بسته بندی این محصول وجود دارد.
با وجود چالش ها، ظرفیت های بالقوه این نوع ژلاتین در صنایع غذا و دارو چشمگیر است. افزایش تقاضای جهانی برای جایگزین های حلال و فاقد منابع پستانداری، زمینه ای مساعد برای توسعه تحقیقاتی، تجاری سازی و استفاده گسترده تر از کلاژن ماهی فراهم کرده است. شناخت دقیق ویژگی ها و اصلاح فرآیندهای تولید، افق های جدیدی در این صنعت می گشاید.
بررسی دقیق عملکرد، پایداری، مزایا و محدودیت های ژلاتین ماهی در مقایسه با منابع مرسوم، مبنایی علمی برای توسعه راهبردهای نوین در فرمولاسیون های غذایی و دارویی فراهم می آورد. این امر می تواند مسیر به کارگیری موثرتر این ترکیب زیستی ارزشمند را هموار سازد.
