این پاورپوینت به بررسی ساختار، کاربری ها، تهویه، نور، تزیینات و پیوندهای اجتماعی شوادان در بافت های سنتی می پردازد.
مقدمه
شوادان یکی از پدیده های معماری زیرزمینی است که با توجه به شرایط اقلیمی و فرهنگی خاص نواحی گرم و خشک شکل گرفته است. انسان ها از گذشته های دور برای مقابله با گرمای طاقت فرسا و تهدیدات طبیعی، به ساخت فضاهایی زیرزمینی روی آوردند. در این میان، شوادان با ویژگی های منحصر به فرد خود نقش مهمی در معماری سنتی برخی شهرهای ایران ایفا کرده و به عنوان پناهگاهی امن و مطبوع در برابر تغییرات شدید دمایی مورد استفاده قرار گرفته است.
از نظر معماری، شوادان ها معمولاً در عمقی حدود یک و نیم متر پایین تر از سطح حیاط بنا احداث می شوند. این فضاهای واسط، که به کمک چند پله از حیاط به فضای شبستان متصل می شوند، نقش مهمی در حفظ شرایط دمایی مطلوب در تابستان های سوزان و زمستان های سرد ایفا می کنند. پوشش ضخیم زمین به عنوان یک عایق طبیعی، از انتقال حرارت به درون بنا جلوگیری کرده و محیطی با دمای پایدار فراهم می آورد.
فضای شبستان در شوادان ها معمولاً شامل پنجره هایی کوچک رو به حیاط است که تهویه طبیعی و نور لازم را تأمین می کند. این ویژگی هوشمندانه باعث شده است تا فضا علاوه بر عملکرد حرارتی، از جنبه روشنایی و جریان هوا نیز بهره مند باشد. در برخی نمونه ها، این فضاها نه تنها محل زندگی بوده اند، بلکه به عنوان انبار نگهداری غلات یا محل تجارت نیز استفاده شده اند.
ابعاد و عمق شوادان ها متناسب با نیاز خانوارها، شرایط زمین و اقلیم منطقه تعیین می شده است. برخی از شوادان ها بسیار گسترده بوده اند و شامل بخش هایی مانند تال، صحن، دریچه های نورگیر، کت و پل های سنگی می شده اند. ساختار معماری این فضاها به گونه ای طراحی شده بود که در عین سادگی، بیشترین کارایی را برای ساکنان فراهم آورد.
تزئینات درونی و بیرونی شوادان ها نیز شایان توجه است. در برخی موارد، طاق ها، قوس ها و نقوش تزئینی در دیواره ها دیده می شود که نشان از توجه به زیبایی شناسی در کنار عملکرد دارد. گاه حتی در بخش هایی از فضا، تزئینات گچ بری یا رنگ آمیزی هایی با الهام از طبیعت نیز دیده می شود که روح زندگی را در عمق زمین جاری می سازد.
نکته قابل توجه دیگر در خصوص شوادان ها، پیوندهای اجتماعی است که این فضاها ایجاد می کردند. شوادان صرفاً یک فضای سکونتی نبود، بلکه فضایی برای تعامل، گفتگو و حتی برگزاری مراسم های سنتی در برخی مناطق محسوب می شد. این نقش اجتماعی باعث شده تا شوادان ها فراتر از یک سازه معماری صرف، به نمادی از همبستگی و ارتباط در بطن محلات تبدیل شوند.
بررسی ساختار، کاربری و ویژگی های معماری شوادان ها، ما را با نمونه ای اصیل از طراحی همساز با اقلیم و فرهنگ بومی روبه رو می سازد. این سازه ها نه تنها پاسخی هوشمندانه به نیازهای محیطی بوده اند، بلکه نشان از عمق خلاقیت و تجربه زیسته مردم در مواجهه با شرایط طبیعی و اجتماعی دارند.
فهرست مطالب
زیر زمینی به نام شبستان
عمق، ابعاد و وسعت شوادان
تهویه و نور در شوادان
دیگر کاربری های شوادان
پله و پلّاپم
صحن
تال
دریزه
کت
ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت دروﻧﯽ
ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت ﺑﯿﺮوﻧﯽ
شوادان و پیوندهای اجتماعی
