این پاورپوینت به بررسی مکانیسم های تحمل گیاهان به شوری، واکنش های فیزیولوژیکی و مقاومت گونه های مختلف در برابر املاح می پردازد.
مقدمه
شوری خاک یکی از چالش های جدی در تولید محصولات کشاورزی در نواحی خشک و نیمه خشک به شمار می رود. تجمع بیش از حد نمک ها در خاک موجب کاهش رشد، اختلال در فرآیندهای زیستی و در نهایت کاهش عملکرد گیاهان می شود. بررسی دقیق اثرات شوری و واکنش های گیاهان در مواجهه با آن، نیازمند شناخت عمیق مفاهیم پایه ای و اصطلاحات تخصصی مرتبط با خاک های شور، قلیا و شور ـ قلیا است. درک تفاوت های بین انواع این خاک ها، مقدمه ای ضروری برای فهم صحیح سازوکارهای مقاومت گیاهان در برابر شوری محسوب می شود.
با افزایش شوری خاک، واکنش های گیاه در سطح سلولی و فیزیولوژیک دچار تغییر می شود. تأثیر این عامل محیطی بر جوانه زنی، توسعه ساختار گیاه و همچنین فرآیندهای زایشی آن مشهود است. مطالعات نشان داده اند که شدت شوری می تواند مراحل مختلف رشد را با اختلال مواجه کرده و منجر به کاهش قابلیت جذب آب و مواد مغذی شود. از این رو، تجزیه و تحلیل علمی اثر شوری بر عملکرد نسبی و مطلق گیاهان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
نظریه های مختلفی در رابطه با مکانیسم جذب نمک ها توسط گیاهان ارائه شده است. این نظریه ها شامل نقش نفوذپذیری بافت ها، تأثیر پروتوپلاسم و درجه اشباع سلول ها هستند. هر کدام از این عوامل در تعیین نحوه تعامل گیاه با یون های نمکی موجود در محیط نقش دارند. تفسیر صحیح این فرآیندها، مسیر درک بهتر واکنش های گیاه به شوری را هموار می سازد.
مکانیسم های مقاومت گیاهان به شوری را می توان در دو دسته کلی اجتناب (Avoidance) و تحمل (Tolerance) تقسیم بندی کرد. در اجتناب، گیاهان با روش هایی مانند دفع نمک بدون صرف انرژی، دفع فعال نمک یا رقیق سازی آن، خود را از مواجهه مستقیم با استرس شور خاک مصون نگه می دارند. این فرآیندها از پیچیدگی های زیستی بالایی برخوردار هستند و به شکل های متنوعی در گونه های مختلف مشاهده می شوند.
تحمل گیاه نسبت به شوری اغلب با استفاده از شاخص هایی مانند هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک، تعادل اسمزی، سرعت جذب سدیم و آزمون های پلاسملیز سنجیده می شود. بررسی دقیق این شاخص ها نشان می دهد که گیاه چگونه می تواند در حضور غلظت بالای نمک ها، ساختار سلولی و کارکردهای حیاتی خود را حفظ کند. استفاده از روش های دقیق آزمایشگاهی برای ارزیابی این تحمل ها، اطلاعات ارزشمندی درباره پتانسیل مقاومت گیاه ارائه می دهد.
جدول های راهنمای طبقه بندی گیاهان از نظر میزان مقاومت به شوری، اطلاعات قابل اعتمادی درباره حساسیت یا مقاومت نسبی گونه های زراعی و باغی در اختیار قرار می دهند. این داده ها به تحلیل های دقیق تری در سطح مزرعه منجر می شوند و می توانند مبنای انتخاب ارقام مقاوم قرار گیرند. تفاوت واکنش ها در میان گونه های مختلف، گویای تأثیر ژنتیک و محیط بر توانایی مقابله با شوری است.
درختان میوه نیز بسته به گونه، شرایط اقلیمی و ویژگی های خاک، واکنش های متفاوتی به شوری از خود نشان می دهند. بررسی آستانه های تحمل درختان میوه و دسته بندی آن ها از لحاظ مقاومت، نقش مهمی در مدیریت منابع آبی، برنامه ریزی کشت و اصلاح نباتات دارد. تحلیل این اطلاعات، مسیر بهینه سازی عملکرد در اراضی شور را هموار می کند و نشان دهنده اهمیت شناخت دقیق مکانیسم های تحمل در گیاهان است.
فهرست مطالب
مقدمه و آشنایی با اصطلاحات علمی
نظریه های مختلف در مورد مکانیسم جذب نمک ها توسط گیاهان
اثرت شوری روی مراحل رشد
تاثیر شوری بر گیاهان
جدول راهنمای کلی در تشخیص مقاومت گیاهان
مقاومت و عکسالعمل گیاهان نسبت به شوری
الف: اجتناب (Avoidance):
ب: تحمل
مکانیسم مقاومت به شوری
حساسیت و مقاومت محصولات صحرایی در برابر املاح
تحمل درختان میوه نسبت به شوری
فهرست منابع
