این پاورپوینت به بررسی کاربرد سامانه های اطلاعات جغرافیایی (GIS) در بهبود بهره برداری و نگهداری شبکه های آبیاری و زهکشی می پردازد و نحوه استفاده از بانک اطلاعاتی GIS در این فرآیند را توضیح می دهد.
چکیده
در مدیریت بهره برداری و نگهداری شبکه های آبیاری و زهکشی اطلاعات متعددی که به اشکال مختلف از منابع گوناگون در بازه های زمانی متفاوت جمع آوری می شوند مطرح می باشد. بنابراین لازم است با بهره گیری از فناوری های نو و پیشرفته کلیه این اطلاعات در قالب یک بانک اطلاعاتی به صورت منسجم و یکپارچه درآمده، به طور منظم به هنگام شده و با تحلیل و پردازش آنها در فرآیند تصمیم گیری به کار گرفته شوند.
سامانه های اطلاعات جغرافیایی به عنوان ابزاری جهت جمع آوری، مدیریت، پردازش و نمایش اطلاعات مکانی و غیرمکانی می توانند در این راه به خدمت گرفته شوند. در این مقاله علاوه بر بیان مختصری از عوامل مؤثر در بهره برداری و نگهداری از شبکه ها، به چگونگی تهیه بانک اطلاعاتی GIS شبکه های آبیاری و زهکشی، مغان زرینه رود و تجن پرداخته خواهد شد و قابلیت ها و توانایی هایی که این سامانه در اختیار کاربران قرار می دهد معرفی می گردد.
واژه های کلیدی: سامانه های اطلاعات جغرافیایی GIS، آبیاری و زهکشی، بهره برداری و نگهداری."
مقدمه:
با عنایت به نیازهای روزافزون تولید مواد غذایی و محدود بودن منابع آب و خاک و همچنین سرمایه گذاری انبوهی که در طراحی و ساخت شبکه های آبیاری و زهکشی و زیرساخت های مربوطه انجام می گیرد، ضروری است که بهره برداری از منابع موجود بهینه شود. در این راه ضمن آنکه با اتخاذ روش های نوین بهره برداری و نگهداری، کمبودها و نواقص سامانه بهره برداری و نگهداری موجود در شبکه ها باید بهبود بخشیده شود. برای دسترسی سریع به اطلاعات دقیق و به هنگام مورد نیاز در مدیریت این کار باید از فناوری جدید و پیشرفته بهره گرفته شده و به ابزار کمکی مجهز گشت.
بنابراین به موازات اجرای پروژه بهسازی آبیاری که جهت بهبود و تکمیل شبکه های آبیاری و زهکشی دشت های منان، زرینه رود و تجن با استفاده از تسهیلات وام بانک جهانی انجام گرفت، به منظور بهره برداری مطلوب و بهینه از سرمایه گذاری های انجام شده، لزوم بهبود نظام مدیریت بهره برداری و نگهداری این شبکه ها و استفاده از فناوری های نوین در این زمینه مدنظر دست اندرکاران اجرایی در وزارت نیرو قرار گرفت.
براساس قراردادهای مربوطه انجام مطالعات شامل شناسایی مشکلات و محدودیت های موجود و ارائه پیشنهادات و راه حل های لازم برای ارتقای سامانه مدیریت بهره برداری و نگهداری مبتنی بر تجارب بین المللی و همچنین به کارگیری فناوری ها و روش های نوین از جمله سامانه های اطلاعات جغرافیایی در این راه بر عهده شرکت های ذی صلاح نهاده شد.
در مدیریت بهره برداری شبکه های آبیاری و زهکشی عوامل مختلف از جمله اجزا و تأسیسات شبکه و کاربران و متولیان توزیع آب دخیل می باشند. بنابراین با توجه به فراوانی، گسترش و تنوع پارامترهای موجود، ضروری است که جهت بهره برداری مناسب و مطلوب از امکانات، برنامه ریزی جامع و کاملی صورت گیرد. انجام این مهم با تهیه یک بانک اطلاعاتی و استفاده از قابلیت و توانایی هایی که ایجاد چنین بانکی در اختیار کاربران می گذارد، بسیار تسهیل می گردد.
همچنین استفاده از این سامانه بانک اطلاعاتی در نگهداری از شبکه آبیاری و زهکشی و برنامه ریزی جهت ترمیم و مرمت بخش های آسیب دیده به نحوی که در بهبود عمر مفید شبکه مؤثر بوده و از تحمیل هزینه های گزاف ناگهانی جلوگیری کند، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. تجربه های سایر کشورها نیز در این زمینه مؤید این مطلب بوده و نشان دهنده اثرات مثبت و مؤثر این فناوری ها در مدیریت شبکه های آبیاری است (Fipps, 1998; Rippe and Teigin, 2000; Menanti et al., 1995; Ray and JDadhasal, 2001; Kantihoulia et al.). همچنین سارنگی و همکاران (2001) در تحقیقی در هند امکان استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی را در مدیریت آبیاری و حوزه آبریز بررسی کردند و نشان دادند که مدیریت همزمان حوزه و شبکه می تواند به بهبود راندمان کمک نماید.
در ایران نیز در دهه گذشته استفاده از GIS در مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی گسترش یافته و استفاده از آن در شبکه های کوثر در خوزستان و بیله سوار منان مورد تحقیق قرار گرفته است (تکاملی و همکاران، 1383؛ دیانی و همکاران، 1382).
بنابراین در مدیریت بهره برداری و نگهداری، لازم است که کلیه اطلاعات مرتبط از شبکه به طور منظم جمع آوری و به هنگام شده و طبق ضوابط و معیارهای مدون موجود پردازش گردند و سپس بر اساس نتایج حاصل، اقدامات مقتضی صورت گیرد.
سامانه های اطلاعات جغرافیایی در دهه های اخیر به علت گسترش چشمگیر امکانات نرم افزاری و سخت افزاری بسیار متداول شده و به عنوان ابزاری قدرتمند در جمع آوری، مدیریت و تجزیه و تحلیل داده های مکانی و غیرمکانی در زمینه های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به کلیه عوامل دخیل در مدیریت بهره برداری و نگهداری شبکه ها و قابلیت های GIS، تهیه بانک اطلاعاتی در سامانه های اطلاعات جغرافیایی بخش عمده ای از خواسته های مورد نظر را تأمین نموده و ابزار تصمیم گیری مناسبی را مهیا می سازد.
در ادامه به عوامل مؤثر در بهره برداری و نگهداری شبکه های آبیاری و زهکشی و چگونگی تهیه بانک اطلاعاتی GIS و استفاده از آن در این کار پرداخته می شود.
فهرست مطالب:
چکیده
مقدمه
زهکشی
زهکشی در گذشته های دور
زهکشی در گذشته های نزدیک
زهکشی در ایران
چگونگی تهیه بانک اطلاعاتی GIS از شبکه های آبیاری و زهکشی
استفاده از بانک اطلاعاتی GIS در مدریت بهره برداری و نگهداری شبکه ها
نتیجه گیری و پیشنهادات
