این پاورپوینت به بررسی نقش حیاتی فسفر در رشد گیاه، عملکرد زایشی، توسعه ریشه و جذب آن در خاک های مختلف می پردازد.
مقدمه:
فسفر یکی از عناصر اصلی و ضروری برای رشد و توسعه گیاهان به شمار می رود و حضور آن در تمامی مراحل فیزیولوژیکی گیاهان تأثیر چشمگیری دارد. این عنصر به ویژه در آغاز دوره رشد و همچنین در اندام های زایشی گیاه، نقش کلیدی ایفا می کند. جذب فسفر در مراحل ابتدایی رشد نه تنها موجب بهبود رشد اولیه گیاه می شود، بلکه پایه های لازم برای تشکیل بذر و میوه را نیز فراهم می سازد. وجود فسفر در غلات عامل اصلی زودرسی محصولات است و کیفیت نهایی آنها را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.
در ساختار سلول های گیاهی، فسفر در قالب فسفولیپیدها نقش مهمی در حفظ پایداری غشاهای سلولی دارد. همچنین این عنصر به صورت ترکیبات فسفات آلی در فرآیندهای تولید انرژی در گیاهان مشارکت دارد. واکنش های فسفریلاسیون، که طی آن گروه فسفات به ترکیبات آلی منتقل می شود، نقشی اساسی در تقویت واکنش پذیری ترکیبات زیستی دارند. چنین واکنش هایی زیربنای بسیاری از مسیرهای متابولیکی حیاتی در سلول های گیاهی به شمار می روند.
نقش فسفر تنها محدود به فرآیندهای درون سلولی نیست، بلکه در رشد ساختاری گیاه نیز اهمیت دارد. این عنصر باعث استحکام بیشتر ساقه غلات می شود و برخلاف ازت که موجب افزایش نرمی بافت و خوابیدگی ساقه می شود، فسفر از چنین پدیده ای جلوگیری می کند. همچنین توسعه ریشه های فرعی که برای جذب بهتر آب و مواد غذایی ضروری هستند، به شدت وابسته به تأمین فسفر است. حضور کافی فسفر در گیاه، موجب افزایش مقاومت آن در برابر بیماری های گیاهی و بهبود کیفیت محصولات از جمله علوفه، سبزیجات و میوه ها می شود.
در خاک، فسفر به دو شکل عمده آلی و معدنی وجود دارد. بخش آلی عمدتاً از طریق تجزیه مواد آلی و هوموس حاصل می شود و در فرآیندهای بیوشیمیایی خاک نقش دارد. هوموس که محصول فعالیت ارگانیسم های زنده مانند قارچ ها، باکتری ها و جانوران خاکی است، ترکیبات آلی خاک را به شکل نیمه محلول درآورده و زمینه ساز تثبیت و نگهداری فسفر در خاک می شود. در مقابل، فسفر معدنی در قالب ترکیباتی با آهن، آلومینیوم و کلسیم در خاک های مختلف وجود دارد.
ویژگی مهم فسفر، تأثیرپذیری بالای آن از pH خاک است. در pH کمتر از ۵/۵ یا بیشتر از ۶/۵، بسیاری از ترکیبات فسفری به فرم های نامحلول در می آیند. حداکثر جذب فسفر توسط گیاهان در pH حدود ۶/۵ صورت می گیرد. این ویژگی موجب شده است که در خاک های اسیدی یا قلیایی، کارایی کودهای فسفاته کاهش یافته و مدیریت بهینه pH خاک برای افزایش جذب فسفر اهمیت یابد. در خاک های آهکی که در ایران شیوع بالایی دارند، ترکیبات نامحلول فسفات های کلسیم رایج تر هستند.
کودهای فسفاته پس از ورود به خاک در دو مرحله جذب می شوند. در مرحله اول، بخشی از فسفر طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت در دسترس گیاه قرار می گیرد که به آن فسفر قابل جذب گفته می شود. بخش دوم که به تدریج در بلندمدت به تعادل می رسد، فسفر غیرقابل دسترس نامیده می شود. این تقسیم بندی به مدیران زراعی کمک می کند تا با توجه به زمان و روش مصرف کودهای فسفاته، اثربخشی آنها را به حداکثر برسانند.
تمرکز بر حفظ غلظت ثابت فسفر در محلول خاک، نکته ای اساسی در افزایش بازدهی گیاهان است. رابطه ای مستقیم بین مقدار فسفر موجود در محلول خاک و میزان جذب آن توسط ریشه وجود دارد. در صورتی که عوامل محدودکننده ای مانند pH نامناسب یا ترکیبات نامحلول وجود نداشته باشند، افزایش فسفر محلول به طور مستقیم موجب بهبود رشد گیاه خواهد شد. بنابراین مدیریت هوشمندانه فسفر در خاک های زراعی، به ویژه در مناطق با خاک های قلیایی یا آهکی، از اهمیت بالایی برخوردار است.
فهرست مطالب:
نقش فسفر در گیاه
فسفر در خاک
اثرات متقابل فسفر با عناصر دیگر
تاثیر عوامل گیاهی در جذب فسفر
علائم کمبود فسفر در گیاه
Importance of Phosphorus to Plant
