مقاله گیاه شناسی و تاریخچه کشت برنج در ایران و مناطق جهانی

مقاله گیاه شناسی و تاریخچه کشت برنج در ایران و مناطق جهانی شامل بررسی تاریخچه برنج، مبدا آن در آسیا و آفریقا، گیاه شناسی، و سطح زیر کشت در ایران و جهان می باشد.

مقدمه

برنج یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی در جهان و منبع اصلی تغذیه بیش از نیمی از جمعیت کره زمین است. این گیاه با سابقه ای کهن، ریشه در تاریخ تمدن بشری دارد و نقش حیاتی در تأمین نیازهای غذایی انسان ها ایفا می کند. مطالعه تاریخچه و گیاه شناسی برنج نشان می دهد که این محصول از مناطق وحشی در آسیا و آفریقا به شکل زراعی درآمده و به سراسر جهان گسترش یافته است. منشأ اصلی برنج در آسیا به جنوب شرقی این قاره و هند بازمی گردد، در حالی که در آفریقا، مناطق غربی این قاره به عنوان خاستگاه این گیاه شناخته می شوند.

شواهد تاریخی حاکی از آن است که زراعت برنج در آسیا شاید قدیمی ترین زراعت این قاره باشد و قدمتی بیش از پنج هزار سال دارد. از جنوب شرقی آسیا به کشورهای مالزی، فیلیپین و چین راه یافت و سپس به هند و ژاپن گسترش پیدا کرد. در ایران، کشت برنج به دوره هخامنشیان بازمی گردد و از آن زمان تاکنون این محصول در استان های مختلف از جمله گیلان، مازندران، خوزستان و فارس به طور گسترده کشت می شود. ایرانیان نقش مهمی در انتقال دانش زراعت برنج به یونانیان و سپس به اروپا ایفا کردند.

از منظر گیاه شناسی، برنج به خانواده غلات تعلق دارد و گونه های مختلف آن مانند Oryza sativa و Oryza glaberrima در تولید برنج زراعی در آسیا و آفریقا مؤثر بوده اند. این گیاه به دلیل سازگاری با شرایط متنوع جغرافیایی و اقلیمی، از ارتفاعات هیمالیا تا مناطق هموار گرمسیری، در انواع خاک ها و رژیم های آبی مختلف قابل کشت است. به همین دلیل، برنج توانسته است یکی از محصولات استراتژیک در امنیت غذایی جهانی باشد.

تولید برنج در جهان به طور عمده در قاره آسیا صورت می گیرد که 90 درصد سطح زیر کشت و تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. کشورهای چین، هند، اندونزی، تایلند و ویتنام از تولیدکنندگان عمده این محصول هستند. در قاره های دیگر، مانند آمریکا، آفریقا و اروپا، سهم کمتری در تولید برنج وجود دارد، اما همچنان در کشورهایی مانند برزیل، مصر و ایتالیا تولید قابل توجهی مشاهده می شود.

در ایران، سطح زیر کشت برنج حدود 630 هزار هکتار است و تولید سالانه آن بخشی از نیاز کشور را تأمین می کند. مصرف سرانه برنج در ایران 38 کیلوگرم است و استان های گیلان و مازندران قطب های اصلی تولید این محصول محسوب می شوند. با این حال، برای تأمین نیازهای داخلی، واردات نیز ضروری است.

طبقه بندی برنج از نظر طول دانه، نسبت طول به عرض، و میزان آمیلوز موجود در دانه نشان دهنده تنوع بالای این محصول در نقاط مختلف جهان است. این ویژگی ها نقش مهمی در تعیین کیفیت و کاربری برنج دارند و بر اساس نیازهای مصرف کنندگان در مناطق مختلف، انتخاب و کشت می شوند.

فهرست مطالب

مقدمه
فصل اول - کلیات برنج
مبدا و تاریخچه برنج در جهان و ایران
گیاه شناسی برنج
شکل 1-1– مقایسه خوشه برنج گونه O.Sativa
جدول 1-1- مشخصات عمومی سه تیپ مختلف برنج گونه O.Sativa
شکل 1-2- تیپ های مختلف برنج در دنیا
سطح زیر کشت و تولید برنج جهان و ایران
سطح زیر کشت ‏ تولید و مصرف سرانه برنج قاره های جهان
قاره آسیا:
قاره آمریکا
قاره آفریقا :
قاره اروپا :
قاره اقیانوسیه
سطح زیر کشت برنج ایران تولدی و مصرف سرانه
طبقه بندی برنج
الف – طبقه بندی بر اساس ارزیابی طول دانه
ب- طبقه بندی بر اساس ارزیابی طول دانه نسبت به عرض آن
ج – طبقه بندی بر اساس میازن امیلوز دانه
د – طبقه بندی بر اساس ظاهر دانه
جدول 1-2- طبقه بندی نواحی گچی در اندوسپرم
ارزش غذایی برنج و سایر فراودره های ان
فصل دوم – موروفولوژی و رشد و نمو برنج
مورفولوژی گیاه برنج
بذر و ساختمان بذر
پوسته ( پوست)
پوشش دانه ( لایه سبوسی)
آندوسپرم
جنین :
شکل 2-1 – ساختار دانه برنج
اندامهای رویی و زایشی
اندامهای رویشی شامل :
الف – ریشه
ریشه اولیه ریشه بذری
ریشه های ثانویه نابجا :
ب – برگ
ج – ساقه :
شکل 2-2 سیستم ریشه برنج
شکل 2-4- ساختار ساقه و میانگره ها
شکل 2-3- شکل برگ و غلاف برگ
اندامهای زایشی
الف – خوشه
شکل 2-5 – ساختار خوشه برنج
ب – سنبلچه (دانه)
شکل 2-6 ساختار سنبلچه برنج
مراحل رشد و نمو برنج
فصل سوم – پرورش نشاء سنتی و ایستگاهی
مزایای کشت چند رقم
انتخاب بذر در مزرعه
میزان بذر مصرفی در هر هکتار
میزان بذر
نشاء کاری
کاشت تصادفی
کاشت خطی
کاشت منظم
روش استفاده از مارکر در نشاء کاری
چگونگی کاشت نشاء ها
نشاء کاری با استفاده از مارکر
نشاء کاری با استفاده از طناب
تعداد نشاء در کپه
عمق کاشت
کاشت مجدد برای بوته های از دست رفته (واکاری)
نشاء کاری با ماشین نشاء کار
الف – شرایط نشاء ها
ب – شرایط مزرعه
ج – ماشین نشائ کار
میزان مصرف آب در مراحل مختلف رشد برنج
میزان آب مصرفی گیاه برنج درمراحل مختف رشد
اماده کردن زمین شالیزاری
مرحله جوانه زنی و رشد بذر در خزانه
مراحل رشد رویشی
شکل مدیریت ابیاری مزرعه شالیزاری در مراحل مختلف رشد گیاه برنج
مراحل رشد زایشی
مراحل رسیدن
اب مورد نیاز در مرحله عمومی رشد
شکل 6-5 موازنه آب در شالیزار
اثرات تنش رطوبتی بر روی برنج
فصل نهم – علفهای هرز مزارع برنج و مدیریت کنترل آن
علفهای هرز خزانه برنج
علفهای هرز مزارع برنج
علف های هرز مزارع برنج بر اساس شکل ظاهری
نازک برگها Grasses :
جگنها Sedges :
پهن برگان Broad leaf weeds
فصل دهم – برداشت محصول
خشک کردن دسته های شالی درو شده توسط نور خورشید
برداشت با دروگرها و مزایا و معایب ان
مزایای برداشت با دروگرها
معایب برداشت با دروگرها
برداشت با کمباین مخصوص برنج
موارد استفاده از کاه وکلشن برنج
اجزاء عملکرد برنج
عملکرد برنج را چگونه تشخیص دهیم
مشخص کردن تعداد کپه در متر مربع
کوبیدن و خشک کردن بوته های نمونه برداری شده
انتخاب بذر با محلول اب و نمنک
تخمین تعداد دانه در خوشه
تخمین درصد دانه های رسیده
تخمین وزن هزار دانه
محاسبه عملکرد
رویش مجدد یا رتون Raton برنج
آفات و بیماریهای عمده
افات و عوامل زیان اور
کرم ساقه خوار
برگخوار
شب پره تک نقطه ای برنج
مگس خزانه
شته
تریپس :
سن
ملخ
ابدزدک
حلزون
خوک
موش
گنجشک
کلاغ
شپشه و لمبه برنج
بید برنج
بیماریهای مهم بنرج
بیماریهای بلاست
بیماری ژیبرلا
لکه قهوه ای
پوسیدگی ساقه
پوسیدگی غلاف
سوختگی غلاف
سیاهک دروغی
بیماریهای ویروسی ‏ باکتریائی و شبه مایکوپلاسمائی
نماتدها
ضایعات ناشی از علف هرز