تحقیق زندگی و آموزه های امام علی بن محمد هادی (ع) شامل بررسی دوران کودکی، تربیت علمی و فرهنگی امام هادی (ع)، تلاش های علمی پدر، مبارزات امام هادی (ع) با ظلم و فساد خلافت عباسی، مناظرات مهم امام هادی (ع) با علمای حکومتی، و تحلیل ویژگی های شخصیتی و روحی ایشان می باشد.
مقدمه
امام علی بن محمد هادی، در پانزدهم ماه ذی حجه سال 212 هجری در نزدیکی شهر مدینه از سمانه مغربیّه زاده شد. پس از تولد، سنت های شرعی که رسول خدا (ص) در مورد نوزادان سفارش کرده بودند، برای او اجرا شد. علی بن محمد که از این پس به نام امام هادی (ع) شناخته می شود، همیشه هنگامی که از مادر خود یاد می کند، شایستگی ها و فضیلت های او را به زیبایی بیان می دارد. امام هادی (ع) دوران کودکی خود را در محیطی خاص و ویژه سپری کرد. از یک سو، دورنمای جدایی از پدر که تحت فشار و تهدید مأمون عباسی از مدینه به بغداد فراخوانده شده بود، امام را در شرایطی خاص قرار می دهد. این موقعیت در دوران امام هادی (ع) بی سابقه بود.
امام هادی (ع) با نگاه تیزبین و هوشیار خود، که مسلح به امدادهای پروردگار بود، تمامی وقایع و شرایط محیط زندگی اش را با دقت و توجه فراوان بررسی می کرد. او در دوران کودکی و در سایه پر مهر پدر، در مکتب عظیم امامت پرورش یافت و شاهد تلاش های علمی و فرهنگی خستگی ناپذیر پدر بود که هدفش تقویت و استحکام اعتقادات مکتب تشیع بود. در این شرایط، حکومت وقت سعی داشت با منحرف کردن افکار عمومی از مبارزات علیه ظلم و فساد خلافت، توجه مردم را به مسائل دیگر جلب کند.
موضوع ظلم ستیزی و بی پروایی امام هادی (ع) از همان دوران کودکی و در روزهای آغاز جدایی از پدر به وضوح نمایان بود. در آخرین روزهای زندگی امام جواد (ع) در مدینه، او دو نفر از فرزندانش را در کنار خود داشت و با آن ها درباره آینده صحبت می کرد. امام جواد (ع) از علی النقی، امام هادی (ع)، می پرسد که از عراق چه سوغاتی برای او بیاورد؟ امام هادی (ع) پاسخ می دهد که شمشیری مانند شعله آتش باشد. امام جواد (ع) از این پاسخ کوتاه فرزندش، که بار معنایی و اعجاز زیادی در خود داشت، به وجد آمده و می خواست تا برگزیدگی پروردگار برای این فرزند را برای دیگران بیشتر نمایان سازد.
اگر امام هادی (ع) از کسی تعلیم و تربیت می دید، تنها معلم شایسته او، پدربزرگ عزیزش امام جواد (ع) بود و هیچ فرد دیگری، حتی با تجربه و علم زیاد، جرأت نداشت در لباس معلمی در برابر این برگزیدگان قرار گیرد. معتصم عباسی که امام جواد (ع) را به شهادت رسانده و با مسموم کردن او موجب شهادتش شده بود، حال در تلاش بود تا خود را بی گناه نشان دهد و از خانواده امام دلجویی کند.
امام هادی (ع) دوران حکومت معتصم عباسی را به مدت شش سال تحمل کرد تا اینکه در نهایت با مرگ معتصم در کاخ معروف خاقانی، پسرش واثق به حکومت رسید. واثق عباسی پنج سال بر سرزمین اسلامی حکمرانی کرد و در این مدت بیشتر امور مملکتی را به ترک ها سپرده بود، زیرا خود به دنبال لذت جویی و جنگ و سیاست های پیچیده نبود. پس از مرگ واثق، که پنج سال خلافت کرد، حکومت به متوکل عباسی رسید.
متوکل عباسی چهره ای کاملاً متمایز از دیگر خلفای عباسی داشت، زیرا او پلیدترین، بدنام ترین و آلوده ترین خلفای عباسی بود. متوکل کینه ها و عقده های زیادی نسبت به شیعیان داشت و دشمنی او با امیرالمؤمنین علی (ع) به حدی شدید بود که نمی توانست این خصومت را در رفتار روزانه خود مخفی کند. آنچه او در این دشمنی از خود نشان داد، به عنوان یک سند ننگین در تاریخ حکومتش برای همیشه ثبت شد. او تنها ظالم و ستمگری بود که جرأت داشت دستور دهد تا قبر مقدس امام حسین (ع) شکافته شود و بر تربت پاک آن شهید بزرگ آب ریخته و شخم زده شود.
متوکل با چنین اندیشه ای درباره امام هادی (ع)، تصمیم گرفت مبارزات خود با مخالفان حکومت را بر مبنای تهاجم آشکار و غیرآشکار قرار دهد. امام هادی (ع) پس از ورود به سامرا مورد توجه علمای آن زمان قرار گرفت. متوکل، که قصد داشت چهره علمی امامت را بی اعتبار کند، از علمای وابسته به حکومت عباسی برای استمداد کمک خواست. یکی از مهم ترین رویدادهای دوران حکومت متوکل، مناظره امام هادی (ع) با تعدادی از علمای بزرگ وابسته به حکومت عباسی بود که همچنان در تاریخ و در یادها باقی مانده است.
