این پاورپوینت به بررسی انواع عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار، تاثیرات تنفسی، پوستی و گوارشی آنها و تقسیم بندی بیماری های ناشی از این عوامل می پردازد.
مقدمه:
افزایش روزافزون صنایع شیمیایی و گسترش فعالیت های صنعتی در دهه های اخیر، موجب ورود حجم عظیمی از مواد شیمیایی به محیط های کاری شده است. این عوامل شیمیایی با نفوذ به بدن از طریق دستگاه تنفسی، گوارشی یا پوست، خطرات متعددی را برای سلامت شاغلان به همراه دارند. در این میان، شناخت دقیق این عوامل، ماهیت فیزیکی و شیمیایی آنها و چگونگی تماس با بدن انسان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار می توانند به صورت گاز، بخار، مایع یا جامد وجود داشته باشند و منشأ طبیعی یا مصنوعی داشته باشند. ترکیبات آلی و معدنی در این میان نقش مهمی ایفا می کنند که هر یک می تواند به نوع خاصی از آسیب های جسمی منجر شود. حضور این مواد در فضای کار، به ویژه در صنایع پتروشیمی، دارویی، رنگ سازی و فلزکاری، نگرانی های قابل توجهی را در حوزه ایمنی و بهداشت شغلی ایجاد کرده است.
بیماری های ناشی از مواجهه با این عوامل را می توان به سه دسته عمده تقسیم بندی کرد. نخست، جذب از طریق سیستم تنفسی که شامل استنشاق گردوغبارهای فلزی، بخارات سمی و گازهای خورنده می شود. این نوع جذب می تواند منجر به مشکلات حاد تنفسی و آسیب به ریه ها شود.
دسته دوم، جذب از طریق دستگاه گوارش است که غالباً از طریق بلعیدن مواد آلوده یا تماس دست ها با مواد غذایی آلوده اتفاق می افتد. عناصر شیمیایی خطرناکی مانند ارسنیک، فسفر و ترکیبات سیانیدی در این بخش قرار دارند که اثرات سیستمیکی گسترده ای بر بدن دارند.
دسته سوم، جذب از طریق پوست است. برخی از ترکیبات شیمیایی مانند تترااتیل سرب، آنیلین و فنول از طریق تماس پوستی جذب شده و از این طریق وارد جریان خون می شوند. چنین ترکیباتی اغلب دارای خاصیت نفوذپذیری بالایی هستند و باعث بروز التهاب، زخم های پوستی یا مسمومیت سیستمیک می شوند.
در کنار شناخت مسیرهای جذب، بررسی ویژگی های فیزیکی مواد نیز اهمیت زیادی دارد. برای مثال، مواد فرار و گازی در محیط های بسته بسیار سریع منتشر می شوند و امکان جذب آن ها از طریق ریه ها بسیار بالا است. در مقابل، برخی مواد جامد با ذرات بسیار ریز می توانند در محیط معلق باقی مانده و از راه استنشاق جذب شوند.
یکی دیگر از مباحث مهم در این زمینه، مدت زمان تماس و غلظت ماده شیمیایی در محیط کار است. بسیاری از عوامل تنها در صورت تماس مکرر یا در غلظت های بالا خطرناک می شوند، اما برخی دیگر حتی در غلظت های پایین نیز می توانند آثار مخرب جدی ایجاد کنند. بررسی این معیارها برای تعیین حدود مجاز تماس شغلی از الزامات ایمنی محیط های کاری به شمار می رود.
مقابله با عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار نیازمند برنامه ریزی دقیق، نظارت مستمر و آموزش های تخصصی است. شناخت دقیق این عوامل، امکان انتخاب روش های کنترلی مؤثرتر را فراهم می کند و نقش مهمی در کاهش خطرات شغلی ایفا می نماید. آگاهی از مکانیسم های تاثیر این مواد، مبنای اصلی پیشگیری از بروز بیماری های شغلی در محیط های صنعتی محسوب می شود.
