مقاله بررسی مبانی حجاب و عفاف از منظر قرآن کریم

مقاله بررسی مبانی حجاب و عفاف از منظر قرآن کریم شامل تحلیل مبانی حجاب، سیر تاریخی آن و تأثیر آن بر سلامت اجتماعی و معنوی افراد می باشد

چکیده

حجاب و عفاف، دو مفهوم آشنا در فرهنگ بشری، در طول تاریخ، فراز و نشیب های زیادی را تجربه کرده اند. در دوران مدرن، تحت تأثیر جریانات غربی، برهنگی فرهنگی و فرهنگ برهنگی، به عنوان بخشی از توسعه سرمایه داری، گسترش یافت. این امر، به ویژه زنان را در معرض آسیب قرار داد و منجر به دور شدن آنها از هویت و شخصیت و ماهیت خود شد.

با گذشت زمان، انسان ها به مرور متوجه شدند که این سبک زندگی، نه تنها برای آنها، بلکه برای جامعه نیز مضر است. آنها به دنبال راه هایی برای بازگشت به هویت و ارزش های خود بودند. در این میان، حجاب و عفاف، به عنوان نمادی از این ارزش ها، مورد توجه قرار گرفت.

در نتیجه، در سال های اخیر، شاهد بازگشت مجدد به حجاب و عفاف در بسیاری از جوامع هستیم. این امر، نشان دهنده گرایش انسان ها به ارزش های اصیل و معنوی است.

کلید واژه ها : حجاب – عفاف –جلباب

مقدمه

در دورانی که مفهوم برهنگی به عنوان یک واقعیت جامعه ای برجسته است، مبانی "حجاب و عفاف" به عنوان یک سیاق معنوی و اجتماعی، از حقایق دینی نهفته در اسلام برخاسته و در افقی بالاتر از آسیب های جسمانی مورد تبیین قرار گرفته اند. این مبانی، به عنوان پاسخی مثبت و حقیقی به نیازهای درونی انسان و تلاش برای بازگشت به گرایش های فطری جامعه، سلامت، امنیت، معنویت و کمال را در خانواده و اجتماع تضمین می کنند. این انتخاب نه تنها به جلب رضایت الهی کمک می کند بلکه به جهت کمال و سعادت الهی ادمیان را هدایت می نماید. ریشه ها و مبانی این حقیقت از بطن قرآن و روایت های اصیل اسلامی به دست می آیند.

در این راستا مقاله حاضر به بررسی و نقد مبانی "عفاف و حجاب" از منابع قرآنی پرداخته و از روش تحلیل محتوا برای جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای استفاده کرده است. این تحقیق با هدف تأثیرگذاری در توسعه فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه انجام شده و امیدواریم که با ارائه بررسی واضح و علمی، به تفکر و آگاهی افراد درباره این مباحث کمک کرده و در تحول و ارتقاء این اصول اجتماعی مؤثر باشد.

مفهوم حجاب

حجاب، از دو نظر لغوی و اصطلاحی، مفهوم پوشش و فاصله را بین دو چیز معین می کند. در ابتدا، از دیدگاه لغوی، حجاب به معنای پوشش و استر در بین دو موجود یا مفهوم جداکننده است. ابن منظور این مفهوم را با واژه هایی چون "ستر" و "حجاب" تعریف کرده و آن را به عنوان الستر وسیله ای برای احتجاب و جدا سازی میان دو شیء نشان می دهد. از این منظر، حجاب همچنین به مانعی اشاره دارد که از تماس یا دیدار دو موجود جلوگیری می کند.

در ادامه از نظر اصطلاحی، قرآن کریم نیز از این مفهوم بهره برده و در آیه ای ذکر می فرماید: "و من بنینا و بینک حجاب." این آیه به وضوح حاکی از وجود حاجز و فاصله بین خدا و انسان است. از این جهت، حجاب به معنای پوشش و جداکنندگی در مسائل دینی و معنوی نیز استفاده می شود.

شهید مطهری، در تبیین مفهوم حجاب با تأکید بر پوشش، این واژه را به معنای پرده و حاجب توضیح داده و بیان کرده است که حجاب نه تنها به معنای پوشانیدن است بلکه به مفهوم جدا کردن و مانع شدن نیز اشاره دارد. در نتیجه، از نظر لغوی و اصطلاحی، حجاب مفهومی کامل و گسترده را ایجاد می کند که هم پوشش جسمی را دربرمی گیرد و هم به عنوان یک حاجز و جداکننده در ابعاد مختلف مطرح شود.

به عنوان مثال، در قصه سلیمان، غروب خورشید به عنوان حجابی برای او توصیف شده است که نمایانگر پوشش و جداکنندگی است. این توصیف به وضوح نشان می دهد که حجاب ممکن است در ابعاد مختلف و بر اساس زمینه های مختلف به کار گرفته شود.

در ادامه، در کتب لغت فارسی نیز برای واژه "حجاب" معانی متنوعی ارائه شده است؛ از پرده و ستر گرفته تا نقابی که زنان بر چهره خود می پوشانند و چادرهایی که سرتاپای خود را پوشش می دهند. این مفاهیم متنوع نشان از گستردگی و چندگانگی معنایی واژه "حجاب" دارند و به وضوح نشان می دهند که حجاب نه تنها مربوط به پوشش جسمی است بلکه از جداکنندگی در ابعاد مختلف نیز سخن می گوید.

سیر تاریخی حجاب

با توجه به گزارشات تاریخی، حجاب به طور گسترده در اکثر اقوام و ملل، به خصوص در قرن ها و دوران های گوناگون تاریخ، معمول بوده است. این امر نشان دهنده فراز و نشیب های بسیاری است که حجاب در طول زمان تجربه کرده و گاهاً با تصمیمات حاکمان تشدید یا تخفیف یافته است. با این حال، هیچ گاه به طور کامل از میان نرفته و همواره نقش مهمی در زندگی اجتماعی ایفا کرده است.

با توجه به گفته های مورخان، خیلی از اقوام بدوی در تاریخ به ندرت زنان خود را بدون حجاب توصیف کرده اند. این وضعیت نادر به حدی است که در مقایسه با دیگر اقوام، مورد اشاره کمتری داشته و ممکن است به عواملی مانند موانعی در مسیر تمایلات فطری زنان یا عواملی که باعث انحراف از مسیر فطرت شده اند، نسبت داده شود.

شهید مطهری نیز در خصوص اینکه کدام اقوام دارای حجاب بوده اند، به ویژه در ایران باستان و میان قوم یهود، اشاره دارد. او می گوید که در ایران باستان و در بین یهودیان و احتمالاً در هند، حجاب وجود داشته است و حتی در عهد باستان، پوشش زنان در این اقوام سخت تر از آنچه در اسلام مقرر شده بوده است. این نکته نشان از ثبات و ریشه داری تمدن های مختلف در احترام به حجاب زنان دارد.

به عنوان مثال، مهدی قلی هدایت در کتاب "خاطرات و فطرت زنانه" به پوشش در ملل مختلف اشاره کرده و توضیح می دهد که اگر به لباس های ملی کشورهای جهان نگاهی بیندازیم، حجاب و پوشش زنان را در همه جا خواهیم یافت. این تحقیقات بر این حقیقت اطمینان می دهد که در عصور گوناگون، پوشش زنان در اکثر اقوام و ملل با رعایت نهایی ترین حد انجام می شده و در بسیاری از جوامع، زنان از نمایش علنی خود در مکان های عمومی محروم بودند.

حجاب به عنوان یک رفتار انسانی، با گذشت زمان و در سطوح مختلف جوامع، تحت تأثیر فراز و نشیب های متعددی قرار گرفته و تغییراتی را تجربه کرده است. تاریخ نشان می دهد که حجاب در اقوام غیر عرب نیز، از جمله در ایران باستان، اروپا، قوم یهود و سایر مناطق، مرسوم بوده و اسلام نه تنها آن را به وضوح قانون کرده، بلکه در جهت تنظیم و مدیریت آن نیز تلاش کرده است.

مبانی حجاب در قرآن

حجاب در کلام الله مجید، به ویژه در سوره های نور و احزاب، به صورت صریح و روشن تبیین شده است. آیات شریفه این سوره ها حدود و آثار حجاب را به وضوح بیان کرده و در واقع، حجاب زن مسلمان به فتوای همهٔ مراجع تقلید معتبر در این دوران، یکی از ضروریات دینی محسوب می شود. این مفهوم از طریق شش دلیل قطعی و اثبات پذیر توضیح داده شده است؛ این شش دلیل شامل قرآن کریم، روایات شریفه، سیره اهل بیت علیه السلام، براهین عقلی، فطرت و طبیعت انسانی، و تاریخ می شوند.

یکی از نکات مهم در بررسی حجاب از دیدگاه اسلام، تطابق نگرش با فطرت و هویت حقیقی زنان است. این نگرش چند بُعدی نبوده و تمام ابعاد و جوانب شخصیت زن مسلمان، به هر ابعاد مادی و معنوی، مدنظر قرار گرفته است. این مقاله حجاب را تنها از دیدگاه قرآن و روایات مورد بررسی قرار داده و بیان کرده است که حجاب نه تنها شامل حجاب فیزیکی بدن، بلکه حاصل از نگاه، گفتار، رفتار و حتی در قلب نیز می شود.

در نتیجه پوشش زنان مسلمان بر اساس این آیات و روایات، یک تأکید دینی و اجتماعی است که از منظر اسلام، ابعاد مختلف زندگی زنان را به دقت مدیریت می کند و از آنها خواسته می شود که حجاب خود را به عنوان یک عنصر مهم در حفظ ارزش ها و اخلاقیات دینی و اجتماعی بپذیرند

فهرست مطالب

• چکیده
• مقدمه
• مفهوم حجاب
• سیر تاریخی حجاب
• مبانی حجاب در قرآن
• حجاب فیزیکی بدن
• جلباب
• حجاب در نگاه
• حجاب در گفتار
• حجاب در رفتار
• حجاب در قلب
• نتیجه گیری
• فهرست منابع و مآخذ
• منابع عربی
• منابع فارسی